Lektury licealne a kino komercyjne : aksjologiczny wymiar edukacji filmowej

Abstract

Niniejsza książka dotyczy aksjologicznego wymiaru filmów wykorzystywanych w licealnej edukacji polonistycznej oraz ich potencjalnego wpływu na systemy wartości uczniów. Główna teza to stwierdzenie, że licealiści postrzegają dwa odmienne systemy wartości: jeden zawarty w literackich lekturach (zgodny z tradycyjnym porządkiem aksjologicznym) i drugi, wpisany w filmy z nimi związane (adaptacje, filmy biograficzne itp.). Wskazane zostają wynikające stąd szanse i zagrożenia. Ze względu na współczesny brak metodyki nauczania filmu oddawana do rąk Czytelników książka nie zawiera analiz typu strukturalnego, lecz zorientowana jest na hermeneutyczną interpretacją poszczególnych dzieł. Do przeprowadzenia analiz i interpretacji wpisywanych w filmy systemów wartości, ideologii, przesłań oraz strategii twórców zastosowana została metoda analityczna. W zależności od rodzajów filmów i potrzeb wykorzystywano tu elementy analizy socjologicznej, a także paradygmatów interpretacyjnych, takich jak semiotyczny, psychologistyczny, Jungowski i ideologiczny. Rozważania wiążą się zatem z pedagogiką, psychologią, socjologią kultury, estetyką, filozofią, teorią i historią filmu. Warstwą aksjologiczną dzieł filmowych potraktowano jednak jako najważniejszą, a odniesiono się do nich jako do zobiektywizowanych wytworów społeczeństwa nazywających zbiorowe doświadczenia i dających możliwość wielokrotnego badania. Z inspiracji kognitywistycznych zatem wywiedziono studiowanie relacji film - widz w odniesieniu do warunkujących odbiór schematów poznawczych (zwłaszcza mitów i stereotypów) oraz uwzględnianie psychologicznych warunków odbioru, a także traktowanie rozumienia i interpretacji jako świadomych, racjonalnych działań odbiorcy. Zagadnienie to odnosi się do ponad 250 pełnometrażowych filmów fabularnych, w tym wybranych seriali telewizyjnych i filmów animowanych, które najsilniej powiązane są z aktualnymi programami nauczania języka polskiego w liceum. Wśród nich znalazły się również filmy komercyjne, jeśli odnoszą się do obowiązujących lektur albo bywają przez młodzież oglądane. Oznacza to, że poza obrębem pracy znalazły się m.in. filmy dokumentalne i krótkometrażowe.