| dc.description.abstract | W ostatnich latach zatrudnienie wspomagane staje się w naszym kraju i na świecie systemowym narzędziem wspierającym
skuteczne włączanie osób niepełnosprawnych w otwarty rynek pracy. Obejmuje ono pomoc i wsparcie trenera lub
asystenta pracy (ang. job coach) we wprowadzaniu osoby z niepełnosprawnością na otwarty rynek pracy i utrzymanie
się jej na tym rynku. Zatrudnienie stanowi ukoronowanie często bardzo długiego procesu rehabilitacji zawodowej
osoby niepełnosprawnej, obejmującego ocenę jej możliwości zawodowych, przygotowanie do pracy i uzyskanie trwałego
zatrudnienia. T. Majewski (2011b, s. 9) uważa, że proces ten jest szczególnie trudny w przypadku osób z głębszym
stopniem niepełnosprawności intelektualnej, gdyż osoby te potrzebują wsparcia i pomocy we wszystkich aspektach
rehabilitacji zawodowej, począwszy od przygotowania oraz uzyskania pracy, aż po adaptację społeczno-zawodową w
zakładzie pracy w początkowym okresie zatrudnienia. Mimo intensywnych działań podejmowanych w ostatnich latach i
realizacji wielu projektów unijnych z zakresu zatrudniania wspomaganego osób niepełnosprawnych intelektualnie nie
odnotowano silnego wzrostu zatrudnienia tych osób na otwartym rynku pracy.
W Polsce pracę podejmuje jedynie 20,0% osób dorosłych (Dziurla 2011, s. 110), w tym większość z nich zatrudniona
jest na stanowiskach chronionych. Jedynie niewielka grupa osób z niepełnosprawnością intelektualną pracuje na
otwartym rynku pracy. Dane dotyczące aktywności zawodowej osób z niepełnosprawnością w Polsce są następujące: w
roku 2012 dla osób niepełnosprawnych współczynnik aktywności zawodowej wynosił 28,0%, wskaźnik zatrudnienia 23,2%,
a stopa bezrobocia 17,2% (Kobus-Ostrowska 2014, s. 65).
Ostatnie lata to czas nie tylko transformacji społeczno-ustrojowej, która przyniosła wiele pozytywnych zmian w
życiu społecznym, także w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną, ale też czas nowego spojrzenia na
edukację zawodową osób niepełnosprawnych – dzięki możliwościom korzystania z doświadczeń i pomocy Unii
Europejskiej. Stopień niepełnosprawności pracownika decyduje o sposobie i zakresie wsparcia (pracownika i
pracodawcy), stosowanych instrumentach aktywizacji zawodowej oraz statusie na rynku pracy. Osoby z orzeczonym
stopniem niepełnosprawności podlegają specjalnej ochronie prawnej, posiadają określone – przypisane do stopnia
niepełnosprawności – ulgi i uprawnienia, ustalone prawo do świadczeń. W Europie wszystkie kraje posiadają rynek
chroniony, w którego ramach osoby z poszczególnymi schorzeniami lub ze znacznym stopniem swojego schorzenia mogą
zostać zatrudnione i wykonywać pracę zarobkową (Garbat 2012, s. 41). Jednym z dowodów na to są możliwości, jakie
daje zatrudnianie wspomagane osobom z niepełnosprawnością intelektualną podczas przygotowań do pracy na otwartym
rynku. Ponieważ Polska staje się krajem mającym doświadczenie w tym zakresie i pierwsze sukcesy w postaci
beneficjentów, którzy podjęli zatrudnienie na otwartym rynku pracy, dlatego w rozważaniach teoretycznych oraz w
przeprowadzonych badaniach empirycznych postanowiłam zbadać umiejętności życiowe osób z niepełnosprawnością
intelektualną mające priorytetowe znaczenie w podjęciu przez nie aktywności zawodowej.
Przedstawiona praca składa się z jedenastu rozdziałów, z których dwa pierwsze mają charakter teoretyczny, natomiast
pozostałe są prezentacją wyników badań własnych. Rozdział pierwszy zawiera efekty kwerendy literatury naukowej pod
kątem pracy i jej znaczenia w życiu osób z niepełnosprawnością intelektualną. Kolejny rozdział przedstawia
znaczenie umiejętności życiowych istotnie wpływających na pełnione role w dorosłym życiu i aktywizację zawodową
osób z niepełnosprawnością intelektualną. Omówienie podstawowych założeń metodologicznych badań własnych zawiera
rozdział trzeci pracy. Rozdział czwarty przedstawia poziom i strukturę umiejętności życiowych badanych osób w
kontekście ich aktywizacji zawodowej. W rozdziale piątym wykazałam różnice w poziomie umiejętności życiowych
beneficjentów pracujących i niepracujących po zakończeniu projektów i osób z niepełnosprawnością intelektualną,
które nie uczestniczyły w projektach zatrudnienia wspomaganego. Rozdział szósty przedstawia umiejętności życiowe
badanych w kontekście aktywizacji zawodowej z perspektywy modelowania strukturalnego. W kolejnym rozdziale
przedstawiłam funkcjonowanie beneficjentów w roli pracownika, a w rozdziale ósmym omówiłam doświadczenie i wiedzę o
pracy beneficjentów projektów zatrudnienia wspomaganego w kontekście ich aktywizacji zawodowej. W rozdziale
dziewiątym scharakteryzowałam poziom umiejętności życiowych badanych osób z niepełnosprawnością intelektualną, ich
doświadczenie zawodowe i antycypację siebie w roli pracownika. Rozdział dziesiąty pokazuje aktywizację zawodową
osób z niepełnosprawnością intelektualną w perspektywie indywidualnych przypadków. W rozdziale jedenastym zawarłam
próbę syntezy zebranego materiału badawczego w obszarze umiejętności życiowych i aktywizacji zawodowej osób z
niepełnosprawnością intelektualną. | pl_PL |
