Teorie drogi życiowej – konieczność czy wybór?

Abstract

Artykuł jest próbą skonfrontowania się z teoriami drogi życiowej, które zakładają m.in., że wkroczenie jednostki na drogę przestępczą jest wynikiem różnorodnych uwarunkowanych społecznie i historycznie zaburzeń w poszczególnych etapach życia, ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego okresu rozwojowego i wpływu środowiska rodzinnego. Z założeniem tym zasadniczo można się zgodzić, ale na ostateczny kształt biografii ma wybór drogi życiowej dokonany przez jednostkę. Wybór ten jest oczywiście do pewnego stopnia ukształtowany przez doświadczenia, a w tym i stosunki z najbliższym czy też dalszym otoczeniem, ale nie można pomijać faktu, że ostateczną decyzję podejmuje zawsze człowiek. Istotne jest jednak, aby wybór ten nie był pozbawiony świadomości możliwości zmiany ukształtowanej w toku socjalizacji postawy, systemu wartości i sposobu zachowań. Patologie społeczne to czynnik, który może prowadzić do ukształtowania zachowań przestępczych, ale jest to również czynnik mogący doprowadzić do zbudowania tak silnej motywacji u jednostki do zmiany swojego losu i pragnienia niepowtarzania wyuczonych wzorców, że uznawanie ich za decydujący czynnik kryminogenny jest zbytnim uproszczeniem. A ponadto, stwierdzeniem raczej o konieczności powielania tych wzorców, niż o wolnym i racjonalnym wyborze świadomej jednostki.

The article is an exploration of theories of the way of life, which assume, inter alia, that entering the criminal path is the result of a variety of socially and historically conditioned disturbances at different stages of life, with particular emphasis on the early developmental period and the influence of the family environment. This assumption can be accepted in principle, but the final shape of the biography has the choice of the way of life made by the individual. This choice is, of course, to some extent shaped by experience, including relations with the nearest or distant surroundings, but one can not overlook the fact that the final decision is always made by a human being. It is important, however, that this choice is not devoid of the awareness of the possibility of changing the attitude, the system of values and the behavioural patterns shaped in the course of socialization. Social pathologies are a factor that can lead to shaping criminal behaviour, but it is also a factor that can lead to such a strong motivation in an individual to change their fate and the desire to avoid learned patterns that recognizing them as a decisive criminogenic factor is too simplistic. And, moreover, the statement of the need to repeate these behavioural patterns rather than of the free and rational choice of a conscious individual.