Obraz relacji rodzinnych szlachty polskiej w testamentach czasów saskich

Abstract

Przedmiotem pracy „Obraz relacji rodzinnych szlachty polskiej w testamentach czasów saskich” była analiza więzi natury emocjonalnej zarówno w rodzinie szlacheckiej, jak i najbliższego jej otoczenia. Najistotniejszą bazę źródłową stanowią testamenty z czasów saskich, które, wbrew powszechnemu wyobrażeniu zawierają także treści natury prywatnej i emocjonalnej. Dokumenty te dostarczają informacji o życiu testatora i kręgu jego najbliższych osób: współmałżonków, dzieci, rodziców i krewnych. Jednak wśród zapisów są też legaty i informacje 0 osobach niespokrewnionych: współpracownikach, służbie a nawet poddanych. Dobór epoki nie był przypadkowy, bowiem okres panowania Wettinów był ostatnim etapem kształtowania się ustroju demokracji szlacheckiej - a co za tym idzie - wzmożonej jej aktywności zarówno ekonomicznej, jak i politycznej. Spójność tej epoki, obejmującej dwa pokolenia, pozwoliła na analizę przemian w społeczności wychowanej na wzorcach kultury i mentalności sarmackiej, która jednak podlegała wpływom kultury francuskiej i postępującej emancypacji.

Praca stanowi jedynie próbę przybliżenia rzeczywistości szlacheckiej, bowiem testamenty, choć były dokumentem natury prawnej, zawierają wiele emocjonalnych i wybiórczych wspomnień testatorów spisanych w obliczu śmierci, a zatem pod ogromną presją emocjonalną.

Praca składa się z 4 rozdziałów. Dwa pierwsze stanowią o porządku prawnym czasów saskich, rozdział trzeci poświęcony jest więziom emocjonalnym obecnym w rodzinie szlacheckiej, której, jak się okazuje, nie stanowią zaledwie najbliżsi, ale także krewni i spowinowaci. W czwartym rozdziale ukazane są z kolei relacje równie szczególne i bliskie pomiędzy współpracownikami i służbą, co dowodzi, że krąg rodziny szlacheckiej był znacznie szerszy niż mogłoby się wydawać, a rodzina wciąż stanowiła dla szlachty wartość fundamentalną.

The subject of the research was the analysis of the emotional bonds, both within Polish family and the closest surrounding. The most important source is comprised of the testaments of Saxonian times, which in contrary to the common belief contains contents of private and emotional nature. These documents provide information about testator’s life and the circle of the closest people: spouses, children, parents, and relatives. However, the records include also legates and information about unrelated people: co-workers, staff, and even subjects.

The choice of the era was not random, because the reign of the House of Wettin was the last stage of the formation of democratic nobility, by extension, the increase of its economic and political activity. The cohesion of the era, which encompasses two generations, allowed the analysis of transformation in the society that was brought up on the standards of culture and Sarmatian mentality, which was under the influence of French culture and growing emancipation. This paper is a mere attempt to bring noble reality, since testaments, while being the documents of legal nature, contain lots of emotional and selective memories of testators, which were written down in the face of death, so under a lot of emotional pressure.

The paper consists of four chapters. The first two are about the legal order of Saxonian times. The third chapter is about the presence of the emotional prisoners in the noble family, which as it turns out is not comprised only of the closest friends, but also relatives and people related by marriage. The fourth chapter presents the relations of co-workers and staff, which proves that the circle of noble family was wider than as it would appear, and family stood for fundamental value for the nobility.