Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Z. 16. Psychologia

Abstract

Oddany do rąk Czytelników zeszyt Rocznika Naukowo-Dydaktycznego Wyższej Szkoły Pedagogicznej poświęcony psychologii obejmuje 5 artykułów o charakterze teoretycznym, teoretyczno-badawczym i informacyjno-komentarzowym. Artykuły te poświęcone są zagadnieniom wchodzącym w pian naukowych i dydaktycznych prac katedry psychologii, zagadnieniom ważnym w aspekcie pracy zawodowej przyszłych nauczycieli. Pierwszy artykuł „Odruch orientacyjny" jest próbą przedstawienia współczesnego stanu badań nad odruchem orientacyjnym. Wiadomą jest rzeczą, że badania te rzuciły nowe światło na zagadnienie uwagi i to zarówno w aspekcie teoretycznym jak i praktycznym tzn. głównie dydaktycznym. Uważaliśmy za słuszne zaznajomienie z tym zagadnieniem nauczycieli i kandydatów na nauczycieli, umożliwienie im głębszego wniknięcia w problematykę, którą szkolne podręczniki psychologii zarysowują. Opracowali je zajmujący się bliżej teoretycznie i badawczo odruchem orientacyjnym doc. dr Maria Susułowska, doc. dr A. Kępiński i dr B. Winid. Drugi artykuł „Pamięć" (Studium do rozdziału podręcznikowego) nie jest, jak już podtytuł mówi rozdziałem podręcznikowym. Jest próbą na wielu odcinkach oryginalnego, opartego na własnych badaniach autora, jednolitego spojrzenia na problematykę pamięciową. Wiele kwestii jest w nim oczywiście dyskusyjnych. Artykuł ten należy traktować jako próbę formułowania własnego ujęcia. Zainteresowanym czytelnikom, tj. nauczycielom, dydaktykom i studentom artykuł ten umożliwi pogłębienie, na tle dostępnych podręczników, rozumienia podstaw kształtowania się doświadczenia poznawczego człowieka. W komunikacie „Poegzaminacyjna trwałość pamięciowa" staraliśmy się zasygnalizować podjęte w katedrze ale przerwane na skutek braku kredytów badania nad bardzo złożoną, a równie ciekawą teoretycznie jak praktycznie problematyką, leżącą dotąd zupełnie odłogiem. Nie wystarczy i do niczego nie doprowadzi coroczne narzekanie pracowników wyższych uczelni na poziom studentów, na recesję wiadomościową w toku studiów, braki w ugruntowaniu wiedzy itd. itd. Chcąc zmienić ten stan trzeba 1) ustalić dokładnie faktyczny stan rzeczy, 2) ustalić jego przyczyny, tkwiące a) w organizacji i treści procesu nauczania, b) w doświadczeniu, postawach i sposobie pracy studentów. W kierunku szukania odpowiedzi na niektóre z tych kwestii idą rozpoczęte przez nas badania. Dotychczas były one przeprowadzane przez samego autora, od ubiegłego roku miały być podjęte przez większy zespół. Komunikat zamieszczony w tym zeszycie informuje krótko o pierwszych próbach już wykonanych oraz o dalszych planach, w których przewidywaliśmy współpracę innych ośrodków a nawet studia porównawcze z ośrodkami zagranicznymi. Dr I. Isterewicz w artykule „Rozwój samokrytyki dorastającej młodzieży" przedstawia wyniki badań przeprowadzonych metodą obserwacji, częściowo metodą naturalnego eksperymentu (na terenie kilku szkół krakowskich) nad zagadnieniem objętym tytułem. Autorka, pracująca w tym czasie w szkole i pozostająca w bardzo dobrych kontaktach z młodzieżą, miała naturalną drogę bliskiego dotarcia do młodzieży i tej drodze zawdzięcza wiele ciekawego materiału. Nie jest on w niektórych wypadkach tak ścisły jak materiał eksperymentu laboratoryjnego. Tym niemniej, jak to wykazały dyskusje nad pracą w gronie nauczycieli i pedagogów, praktyków i teoretyków autorce udało się wniknąć w wiele istotnych powiązań tego nie łatwego do analizy procesu, jakim jest rozwój samokrytyki młodzieży dorastającej. Jesteśmy przekonani, że artykuł ten budząc dyskusje pomoże nauczycielom w ich pracy nad kształtowaniem osobowości wychowanków. Artykuł W. Szewczuka „Odmetafizycznienie sumienia" stanowi historyczny wstęp do eksperymentalnej pracy o mechanizmach sumieniowych, które w życiu człowieka, w funkcjonowaniu osobowości grają niepośrednią rolę. Dodatkowy cel jaki sobie autor postawił ma charakter metodologiczny i polega na wykazaniu w jak ogromnym stopniu zależy problematyka badawcza od teoretycznych założeń przyjmowanych świadomie lub przyjmowanych mniej lub więcej biernie. Dla praktyka ważne jest przy tym przekonanie się, do jakich konsekwencji prowadzą badania wówczas, gdy ich teoretyczne podstawy są błędne. Mgr Alfred Witoszek w doniesieniu tymczasowym na temat „Znajomości problematyki psychologicznej u nauczycieli szkół podstawowych" porusza ważne zagadnienie przygotowania nauczycieli do pracy wychowawczo-dydaktycznej. Inżynier, technik, lekarz, wchodzący w swój zawód ma za sobą gruntowne przygotowanie w zakresie poznania materiału z którego kształtowaniem i przekształcaniem będzie miał do czynienia. Nauczyciel wchodzi w najbardziej odpowiedzialny zawód z nieproporcjonalnie mniejszym przygotowaniem w tym zakresie. Na ten fakt zwraca uwagę Mgr Witoszek w swym komunikacie. Zagadnienie to weszło w plan naukowy katedry i będzie przedmiotem szczegółowych badań. Zeszyt zamyka artykuł Doc. dr Henryka Smarzyńskiego „Kryteria ocen szkolnych". Udzielamy artykułowi pedagogicznemu gościny w naszym zeszycie psychologicznym, ponieważ zeszyt pedagogiczny ukaże się w znacznie późniejszym terminie, a omawiane w artykule zagadnienie jest zagadnieniem pilnym. Artykuł, jak to podkreślili recenzenci, ma charakter dyskusyjny i na pewno dyskusję obudzi. A dyskusja to drożdże dla procesu polepszania stanu wyjściowego.