Ustny i wizualny obraz wroga w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVI-XVII wieku (na przykładzie Turków i Tatarów)

Abstract

Artykuł poświęcony jest sposobom przedstawiania Turków i Tatarów w polskiej publicystyce politycznej w XVI-XVII wieku. Autorzy odnoszą się do często używanych obrazów i stałego zestawu cech wykorzystywanych do ich opisu. Turcy często nazywani byli smokami, a Imperium Osmańskie i Istambuł znane było jako Smok Bosporu. Mówiąc o Tatarach, ludzie najczęściej upodabniali ich do psów lub wilków. Semantyka obrazu smoka i psa/wilka miała negatywne konotacje i jest głęboko zakorzeniona w kulturze tamtych czasów. W opisie Tatarów wskazywano na ich nieatrakcyjny wygląd, co było związane z zasadami estetyki. Natomiast w opisie państwa tureckiego często mieliśmy do czynienia z idealistycznym obraz Imperium Osmańskiego. Autorzy podkreślali dominację prawa, dyscyplinę wojskową i możliwości kariery w społeczeństwie osmańskim. Ten opis Turcji daleki był od prawdy i stanowił odpowiedź na wewnętrzne problemy Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

The article is devoted to the ways Turks and Tatars in Polish were presented in political journalism in the 16th and 17th centuries. The authors referred to frequently used images and constant set of characteristics in their depiction. Turks were often called dragons and the Ottoman Empire and Istanbul were described as a Bosporus dragon. Speaking about Tatars, people mainly referred to them by using the image of a dog or a wolf. The semantics of a dragon’s and a dog’s / wolf’s image were deeply rooted in the culture of that time and had negative connotations. By describing the Tatars in such a way, their unattractive appearance was suggested, which was connected to the principles of aesthetics. Whereas in the description of the Turkish state, there was often an idealistic image of the Ottoman Empire, and analyzed papers emphasized the domination of law, military discipline, career opportunities in the Ottoman society. This description of Turkey was far from the truth and was a response to internal problems of Polish-Lithuanian Commonwealth.