La paix armée et le problème d’Alsace-Lorraine dans l’opinion française (1871-1914)

Abstract

Traktatem pokojowym podpisanym 10 maja 1871 r. Francja oddawała pod panowanie pruskie Alzację i północną część Lotaryngii. Fakt ten, wyznaczający początek epoki „pokoju zbrojnego” między Francją a Niemcami wpłynął w decydującym stopniu na postawę opinii publicznej wobec jej sąsiada wschodniego i zadecydował o obliczu nacjonalizmu francuskiego końca XIX w. i okresu poprzedzającego wybuch pierwszej wojny światowej. Zagadnieniem „odzyskania ziem utraconych” żyły trzy generacje, których postawa polityczna znalazła odbicie w periodyzacji ruchu nacjonalistycznego. Pierwszy okres – 1371-1885 –charakteryzował się rozwojem idei rewanżu, której służyły zarówno badania nad przyczynami klęski francuskiej, jak też – podnoszony przez literaturę, poezję i pieśni – dramat straconych prowincji, cierpienia wychodźców, barbarzyństwo okupanta. W okresie następnym – 1885-1905, nacjonalizm francuski skierował się bardziej ku sprawom związanym z polityką wewnętrzną-. Zadecydowała o tym sytuacja w kraju, jak i naturalne zjawisko oddalania się nowej generacji od problemów związanych z przegraną wojną. Pewne znaczenie miał także fakt, że społeczeństwo Alzacji i Lotaryngii godziło się z zaistniałą sytuacją, zaś młode pokolenie ulegało wpływom socjalistycznym i pacyfistycznym. Uświadomienie sobie narastającego zagrożenia ze strony Niemiec po roku 1905 spowodowało obudzenie się patriotyzmu francuskiego. Perturbacje w stosunkach międzynarodowych tego okresu spowodowały wzrost zainteresowania Alzacją i Lotaryngią. Tworzono komitety, zakładano nowe pisma, organizowano manifestacje patriotyczne, które z odzyskania tych ziem czyniły cel dla każdego Francuza, mobilizowały do udziału w wojnie.