Nazwy chorób w języku polskim w XV i XVI wieku

Abstract

Rozprawa stanowi próbę systemowo ujętego opracowania nazewnictwa chorób w polszczyźnie XV i XVI w. Materiał leksykalny wyekscerpowano z dostępnych słowników historycznych oraz z XVI-wiecznych zabytków piśmiennictwa lekarskiego (herbarze, księgi o opatrzeniu zdrowia, traktaty naukowe), a także z nomenklatorów i dykcjonarzy języka ogólnego. Przyjmując teoretyczne podstawy onomazjologii, wybrane słownictwo uporządkowano - zgodnie z systematyką medyczną - według określonych pól semantycznych obejmujących synonimiczne nazwy, tak rodzime, jak i zapożyczone, poszczególnych chorób. W opisie i analizie ukazano kierunek rozwoju od pojęcia do językowej realizacji i do nominacji wraz ze wskazaniem - w grupie mian rodzimych - pierwotnej cechy motywacyjnej nazwań. Rolę unaoczniających proces tworzenia nazw egzemplifikacji pełnią tu licznie przywoływane fragmenty tekstów źródłowych, dające możliwość oglądu tej warstwy leksykalnej na szerokim tle kulturowym owych czasów.

The thesis presents a scientific description of the names of diseases in the Polish language in the 15th and 16th centuries. The lexical material comes from available historic dictionaries as well as 16th century medical literature (baronages, books on medical treatment, scientific treatises), and nomenclators and dictionaries of general Polish. Following the theoretical rules of onomasiology, the selected vocabulary is arranged - in accordance with the medical method - by the specific semantic fields which include both Polish and foreign synonyms of the particular diseases. The description and analysis present a course of development from an idea to language implementation and nomination, along with the indication, in the group of Polish names, of the origin of names. The process of creating names is described on the basis of numerous references from original texts, which provides an opportunity to analyse the lexical material against the cultural background of the discussed period.