Obywatele polscy w Uzbekistanie w latach 1941-1946

Abstract

Głównym celem rozprawy doktorskiej było ukazanie losów obywateli polskich w Uzbeckiej Socjalistycznej Republice Sowieckiej w latach 1941-1946. Dysertacja została podzielona na siedem rozdziałów, które ułożone zostały z uwzględnieniem przedmiotowego opisu zagadnień. W rozdziale pierwszym scharakteryzowano Uzbekistan jako geograficzny obszar badań oraz ukazano przyczyny napływu ludności polskiej na jego tereny. W dalszej kolejności przedstawione zostały trudy podróży obywateli polskich na obszary południowe ZSRS począwszy od drugiej połowy 1941 r., a także dane statystyczne dotyczące ich liczebności, migracji w Uzbekistanie i przesiedleń w poszczególnych latach. Rozdział drugi traktuje o polskich i sowieckich instytucjach opiekuńczych istniejących na badanym terenie i formach ich działalności pomocowej. W następnej części rozprawy ukazane zostały różne miejsca zamieszkiwania, źródła utrzymania, sposoby zapewnienia wyżywienia oraz strategie przetrwania. W rozdziale czwartym zobrazowana została edukacja, sieć szkół i instytucji opiekuńczych dla dzieci i młodzieży w okresie 1941-1946, zaś w kolejnym omówiono zagadnienia związane z opieką medyczną i społeczną, w tym scharakteryzowano najważniejsze problemy, z jakimi zmagała się przebywająca w Uzbekistanie ludność polska, tj. choroby, śmiertelność oraz sposoby przeciwdziałania tym zjawiskom. Rozdział szósty poświęcony został tematyce religijnej oraz opisano w nim życie kulturalne. Zwieńczeniem rozprawy jest rozdział siódmy, w który poświęcony został procesowi repatriacji, czyli powrotowi obywateli polskich z Uzbekistanu do ojczyzny, od podpisania umowy, poprzez przygotowanie ludności do podróży, organizację i warunki transportów, aż do przybycia do Polski. Wynikiem analizy zgromadzonego materiału źródłowego było całościowe ukazanie losów obywateli polskich w Uzbekistanie w latach 1941-1946, przy wykorzystaniu nowych materiałów źródłowych i z uwzględnieniem dotychczasowej literatury przedmiotu.

The main purpose of the doctoral dissertation was to show the fate of Polish citizens in the Uzbek Soviet Socialist Republic in 1941–1946. The dissertation has been broken down into seven chapters, which have been arranged taking into account the description of the issues. The first chapter characterizes Uzbekistan as a geographical study area and presents the reasons for the influx of Polish people to its territory. Next, the hardships of Polish citizens traveling to the southern areas of the USSR since the late 1941 were presented, as well as statistical data on their numbers, migration in Uzbekistan and resettlement in particular years. The second chapter deals with the Polish and Soviet care institutions operating in the study area and the forms of their aid activities. The next part of the dissertation presents different places of residence, livelihoods, ways of providing food and survival strategies. The fourth chapter presents education, a network of schools and care institutions for children and youth in the period 1941–1946, and the following one discusses issues related to medical and social care, including the most important problems faced by the Polish population living in Uzbekistan, i.e. diseases, mortality, and ways of counteracting these phenomena. The sixth chapter is devoted to religious issues and describes cultural life. The dissertation ends with the seventh chapter, which is devoted to the repatriation process, i.e. the return of Polish citizens from Uzbekistan to their homeland, from signing a contract, through preparing the population for the trip, transport organization and conditions, to arrival in Poland. The analysis of the collected source material resulted in a comprehensive presentation of the fate of Polish citizens in Uzbekistan in the years 1941–1946, using new source materials and taking into account the existing literature on the subject.