Bernard Mond (1887-1957). Biografia generała Wojska Polskiego

Abstract

Niniejsza dysertacja doktorska prezentuje sylwetkę Bernarda Monda (1887-1957), generała brygady Wojska Polskiego, zasymilowanego Polaka pochodzenia żydowskiego. Mond urodził się w Stanisławowie, jako syn Maurycego, urzędnika kolejowego i Salomei Spanier. Naukę rozpoczął w 1883-1887 roku w Szkole Powszechnej, a następnie w latach 1897- 1907, kontynuował edukację w Gimnazjum Realnym w Brodach. Był to również czas dużego zaangażowania się Monda w działalność w polskich organizacjach niepodległościowych i paramilitarnych przede wszystkim w Drużynach Bartoszowych w Brodach i we Lwowie. W latach 1907-1908 służył w CK Armii, rok później rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie (1908-1914) oraz odbył kurs urzędników państwowych umożliwiający pracę na kolei. W czasie I wojny światowej Mond służył w 95 Pułku Piechoty we Lwowie cesarsko-królewskiej Armii, stopniowo awansując. Podczas toczonych walk we wrześniu 1916, dostał się do niewoli sowieckiej, z której udało mu się zbiec w lutym 1918 r. Od listopada 1918 r. rozpoczął służbę w Wojsku Polskim we Lwowie i wsławił się walkami i obroną Cytadeli lwowskiej. Następnie walczył w wojnie polsko-bolszewickiej w szeregach kolejno: 1 Pułku Strzelców Lwowskich, 5 Pułku Piechoty Legionów, 6 Pułku Piechoty Legionów oraz 205 Ochotniczego Pułku Piechoty. Uczestniczył w walkach na przestrzeni niemal całych kresów wschodnich od Kijowa po Wileńszczyznę. Po zakończeniu działań wojennych Mond pozostał w Wojsku Polskim, a pierwsze lata poświęcił na edukację wojskową w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Armii oraz na kursach wyższych dowódców w Warszawie. W marcu 1921 r. został dowódcą 49 Pułku Piechoty w Kołomyi, którym dowodził do marca 1927 roku. W marcu 1927 r. został mianowany dowódcą 6 Dywizji Piechoty w Krakowie, rozpoczynając swój krakowski okres, który trwał do wybuchu wojny. W październiku 1932 r. został mianowany dowódcą 6 Dywizji Piechoty oraz objął funkcję Komendanta Garnizonu Krakowskiego. W styczniu 1933, otrzymał awans na generała brygady. Okres krakowski charakteryzował się zarówno rozwojem zawodowym m.in. poprzez udział w szkoleniach w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie oraz współpracą z miejskimi ośrodkami władzy (Prezydent Miasta Krakowa, Wojewoda), jak również z instytucjami społeczno-kulturalnymi. Duży nacisk kładł na rozwój żołnierzy, ich wykształcenie i rozwój sportowy. Kampania Wrześniowa 6 Dywizji Piechoty pod dowództwem Monda trwała od 1 do 20 września 1939 r. Dywizja walczyła w ramach Grupy Operacyjnej "Bielsko-Boruta" Armii "Kraków". Pierwsze działania wojenne miały miejsce w okolicach Pszczyny i skoncentrowane były na obronie "korytarza pszczyńskiego". W wyniku dużego naporu wojsk nieprzyjaciela wycofano jednostkę w kierunku wschodnim. Kapitulacja jednostki, z uwagi na duże straty personalne i brak amunicji, miała miejsce 20 września w miejscowości pod Ciechanowem w lasach biłgorajskich. Po klęsce wrześniowej Mond wraz ze swoimi żołnierzami dostał się do niemieckiej niewoli. Jako jeniec obozów niemieckich przebywał w: Oflagu VII Murnau, Oflagu IVA Hohnstein, Oflagu VIIIE Johaninsburg, Oflagu VI B Dössel. Podczas okupacji, w dniu 1 grudnia 1943 r. w Tarnowie, zamordowano najbliższą rodzinę Monda: jego żonę Helenę oraz siostry zarówno generała, jak i jego żony. Po zakończeniu wojny Mond powrócił do Polski w grudniu 1945 r., jednak nie został w Wojsku Polskim. Pracował w Przedsiębiorstwie Państwowym Biura Podróży Orbis w Krakowie (od grudnia 1945 r. do lipca 1949 r.). Następnie przez cztery lata był bezrobotny, by od 1953 pracować jako magazynier w Spółdzielni Pracy. W ostatnich latach życia 1955-1957 generał był rozpracowywany przez Wydział II Urzędu Bezpieczeństwa jako osoba wrogo ustosunkowana do władzy ludowej. Zmarł 5 lipca 1957 w Krakowie, został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Podsumowując gen. Bernard Mond to postać ceniona i ważna, jednak obecnie jest niemal zupełnie zapomniana. Znikoma ilość artykułów czy krótkich informacji odnoszących się do jego życia i działalności spowodowała konieczność opracowania tematu niemal wyłącznie na podstawie dokumentów archiwalnych. Dysertacja ma układ chronologiczny i składa się ze wstępu, sześciu rozdziałów i zakończenia, jest uzupełniona bibliografią zawierającą spis wykorzystanych opracowań oraz dokumentacją fotograficzną i kalendarium.

This doctoral dissertation presents the profile of Bernard Mond (1887-1957), Brigadier-General of the Polish Army,

an assimilated Pole of Jewish origin. Mond was bom in Stanislawów, as the son of Maurycy, a railway official, and

Salomea Spanier. He started his education in 1883-1887 in the Common School, and then in 1897-1907, he continued

his education in the Real Gymnasium in Brody. This was also the time of Monda's great involvement in Polish independence and paramilitary organisations, primarily in the Bartosz Squads in Brody and Lwów. From 1907 to 1908

he served in the CK Army, a year later he began studying law at the Franciscan University in Lwow (1908-1914) and

took a course for civil servants enabling him to work on the railways. During World War I Mond served in the 95th

Infantry Regiment in Lwow of the Imperial Royal Army, gradually rising through the ranks. During the fighting in

September 1916, he was taken prisoner by the Soviets, from which he managed to escape in February 1918. In November 1918, he began his service in the Polish Army in Lwów, where he fought and defended the Lwów Citadel.

Then he fought in the Polish-Bolshevik war in the ranks of, successively: 1st Lviv Rifle Regiment, 5th Legion

Infantry Regiment, 6th Legion Infantry Regiment and 205th Volunteer Infantry Regiment. He participated in battles

across almost the entire eastern borderlands from Kiev to Vilnius. After the end of hostilities, Mond remained in

the Polish Army, and devoted his first years to military education at the Experimental Training Centre of the Army

and at courses for higher commanders in Warsaw. In March 192l,he became commander of the 49th Infantry Regiment in

Kolomyia, which he commanded until March 1927.In March 1927, he was appointed commander of the 6th Infantry

Division in Kraków, beginning his Kraków period, which lasted until the outbreak of war. In October 1932, he was appointed commander of the 6th Infantry Division and took over as Commander of the Krakow Garrison. In January

1933, he was promoted to Brigadier General. The Krakow period was characterised by professional development

through, among other things, participation in training at the Centre for Higher Military Studies in Warsaw and

cooperation with municipal centres of power (President of the City of Krakow, Governor), as well as with

sociocultural institutions. He placed great emphasis on the development of soldiers, their education and sporting

development. The September Campaign of the 6th Infantry Division under Mond's command lasted from 1st to 20th

September 1939. The Division fought as part of the "Bielsko-Boruta" Operational Group of the "Krakow" Army. The

first military actions took place near Pszczyna and were concentrated on the defence of "Pszczyna Corridor". As a result of a large pressure of the enemy forces, the unit was withdrawn in the eastern direction. The capitulation

of the unit, due to large personal losses and lack of ammunition, took place on 20 September in a village near

Ciechanów in the Biłgoraj forests. After the September defeat, Mond and his soldiers were taken prisoner by the Germans. As a prisoner of war in German camps, he was held in: Oflag VII Murnau, Oflag IVA Hohnstein, Oflag

VIIIE Johaninsburg, Oflag VI B Dössel. During the occupation, on December 1, 1943, Mond's closest family was

murdered in Tarnów: his wife Helena and the sisters of both the general and his wife. After the end of the war,

Mond returned to Poland in December 1945, but did not stay in the Polish Army. He worked for the Orbis Travel

Agency State Company in Kraków (from December 1945 to July 1949). He was then unemployed for four years, and from

1953 worked as a warehouseman at the Workers' Cooperative. In the last years of his life, from 1955 to 7957,

General Sosabowski was being investigated by Department II of the Security Office as a person hostile to the

people's power. He died on 5 July 1957 in Cracow and was buried at the Rakowicki Cemetery. In conclusion, General Bernard Mond is a respected and important figure, but at present he is almost completely forgotten. The scarcity

of articles or short information referring to his life and activities made it necessary to elaborate the topic

almost exclusively on the basis of archival documents. The dissertation is arranged chronologically and consists

of an introduction, six chapters and a conclusion, and is supplemented by a bibliography containing a list of

studies used and a photographic documentation and a calendar.