Nieformalne kręgi wsparcia w procesie reintegracji społecznej byłych więźniów w perspektywie biograficznej

Abstract

We współczesnej kryminologii znaczące miejsce zajmują analizy przebiegu karier przestępczych. Wyłanianie czynników sprzyjających reintegracji społecznej osób, które weszły w konflikt z prawem karnym ma w ich kontekście szczególne znaczenie. Z jednej strony badania te obejmują ewaluację efektywności środków sformalizowanych (oddziaływania penitencjarne, pomoc postpenitencjarna, zinstytucjonalizowane źródła i formy wsparcia), z drugiej zaś – choć takie analizy należą w Polsce do rzadkości – wsparcie nieformalne. W kontekście trwającej od lat dyskusji na temat (nie)efektywności instytucji więzienia w przeciwdziałaniu przestępczości i recydywie niezbędne jest bowiem poszukiwanie nowych środków i obszarów mobilizacji społecznej w celu ograniczania negatywnych skutków procesu wykluczenia społecznego byłych więźniów. Analizy biografii osób opuszczających zakłady karne wskazują, że nieformalne kręgi (rodziny pochodzenia, związki partnerskie, dawnych znajomych oraz nowopoznane osoby) to niejednokrotnie kluczowe źródło wsparcia w procesie reintegracji społecznej. Celem artykułu jest zaprezentowanie ścieżek życiowych byłych więźniów w tym kontekście. Podstawę empiryczną analiz stanowią badania własne autora – wywiady biograficzne z byłymi więźniami.

In modern criminology, analyzes of criminal careers through individual’s life-course hold a significant place. The emergence of factors conducive to ex-prisoners’ social reintegration is of particular importance in their context. On the one hand, these studies include evaluation of the effectiveness of formal factors (penitentiary institutions, post-penitentiary assistance, institutionalized sources and forms of social support), on the other – although such analyzes are rare in Poland – informal support. In context of the ongoing discussion concerning (un)effectiveness of prison institutions in counteracting crime and recidivism, it is necessary to search for new means and areas of social mobilization in order to limit negative effects of social exclusion of former prisoners. Analyzes of ex-prisoners’ biographies indicate that informal contacts (families of origin, partnerships, former acquaintances and newly recognized people) are often a key source of support in the process of social reintegration. The purpose of the article is to present the life paths of former prisoners in this context. The analyzes are based on author’s own research, i.e. biographical interviews with former prisoners.