Ks. Józefa Tischnera filozofia miłości

Abstract

Przedmiotem pracy jest miłość w twórczości ks. Józefa Tischnera. W bogatej już literaturze filozoficznej i teologicznej poświęconej dotąd myśli ks. Tischnera napisano już wiele o dobru, złu, dialogu, dramacie, wolności, cierpieniu, śmierci, wychowaniu, myśleniu religijnym. Miłości poświęciła swój jeden tylko artykuł I. Mizdrak, O smaku miłości – wokół rozważań Karola Wojtyły i Józefa Tischnera. Natomiast książka Tomasza Ponikły Józef Tischner - myślenie według miłości. Ostatnie słowa jest bardziej książką biograficzną. Nie podjęto zatem dotąd tematu miłości w myśli ks. Tischnera, jakby nikt nie spodziewał się go tam znaleźć. Być może dlatego, że ks. Tischner nie lubił mówić i pisać o miłości. Uznawał pojęcie miłości za wieloznaczne. Przede wszystkim jednak słowo miłość kojarzyło mu się z książką Karola Wojtyły Miłość i odpowiedzialność, której tez nie podzielał. Mimo sceptycyzmu ks. Tischnera wobec miłości, jest ona fundamentem całej jego twórczości. Stawiam w pracy tezę, że doświadczenie miłości stanowi podstawową kategorię filozofii dramatu ks. Tischnera. Choć często niewidoczne, przenika całą jego myśl. Świadczy o tym przede wszystkim jego odniesienie do dwóch najwybitniejszych i najgłębszych rozpraw o miłości w myśli europejskiej: Uczty Platona i Gwiazdy Zbawienia Franza Rosenzweiga. Z poglądami pierwszego ks. Tischner polemizuje. Greckiej koncepcji miłości przeciwstawia koncepcję chrześcijańską. Myślą drugiego wyraźnie się inspiruje. Do doświadczenia miłości doprowadziło go poszukiwanie sensu. Początkowo poszukiwał go na polu epistemologicznej fenomenologii. Ostatecznie doszedł do przekonania, że źródłem sensu jest miłość. Pragniemy miłości, by ocalić swe życie przed bezsensem. Przekonuje o tym znakomity artykuł „Ku Transcendencji, która jest Osobą”, w którym ks. Tischner przeprowadził dowód na istnienie Boga właśnie w oparciu o doświadczenie miłości. Celem jaki stawiam sobie w pracy jest synteza Tischnerowskiej koncepcji miłości oparta na niektórych jego artykułach, czasami krótkich wypowiedziach, a niejednokrotnie pojedynczych zdaniach. Taka praca wymagała żmudnego przebadania całej spuścizny pisarskiej ks. Tischnera. Wymagała także rozkodowania innych pojęć, których ks. Tischner używa jako synonimów miłości, często po to, by właśnie słowa miłość uniknąć. I tak dla przykładu są to: wybór, wspaniałomyślność, wierność, wzajemność, wartość, obowiązek, serce, dar, ofiara, odpowiedzialność. Przede wszystkim jednak Dobro. Tę rekonstrukcję Tischnerowskiej koncepcji miłości realizuję w następujących rozdziałach. W rozdziale pierwszym badam źródła inspiracji, które wywarły wpływ na Tischnerowskie rozumienie miłości, począwszy od św. Augustyna, przez mistyków: Mistrza Eckharta, Jana Taaulera, św. Jana od Krzyża, przez filozofów nowożytnych, m.in. Sørena Kierkegaarda. po filozofów współczesnych: Maksa Schelera, Emmanuela Levinasa i Franza Rosenzweiga. W rozdziale drugim przedstawiam różne koncepcje miłości: między mężczyzną i kobietą, miłość bliźniego, miłość siebie i miłość Boga. Do tego rozróżnienia już później nie wracam. Od rozdziału trzeciego zaczyna się zasadnicza część pracy, w której za przewodnika przyjąłem duńskiego filozofa Kierkegaarda. Rozdział trzeci poświęcam zatem miłości estetycznej, której domeną jest piękno. Rozważam w nim, za ks. Tischnerem, dwuznaczność piękna, grę uwodzenia i zwodzenia, pożądanie, piękno jako maskę, która ukrywa zło. Rozdział czwarty poświęcam miłości etycznej, którą jest dobro. Rozdział piąty poświęcam miłości religijnej, miłości Boga. Cele jakie sobie stawiam są zasadniczo dwa. Pierwszy, wewnętrzny. Być może rekonstrukcja Tischnerowskiej koncepcji miłości, która dotąd nie została zrealizowana, rzuci nowe światło na rozumienie jego filozofii. Drugi będzie dotyczył oryginalnego wkładu Tischnerowskich rozmyślań w rozumienie miłości w ogóle. W konkluzji dochodzę do następujących wniosków: Miłość obecna jest w myśleniu ks. Tischnera w dwóch perspektywach. Z jednej strony jej rozumienie jest głęboko inspirowane objawieniem chrześcijańskim. Źródłem miłości jest Bóg. Wszelka miłość pochodzi od Boga i ostatecznie ku niemu zmierza. Ten wątek Augustyński szczególnie wybrzmiewa w jego myśli. Z drugiej strony miłość jest pragnieniem człowieka. Czy Bóg istnieje? Samo to pytanie ma dla ks. Tischnera wymiar dramatyczny? Jeśli Bóg nie istnieje, to nasze życie pozbawione jest sensu. Oryginalnym wkładem ks. Tischnera w rozumienie miłości jest jego dowód z miłości na istnienie Boga. Obok wątków Augustyńskich obecne są u ks. Tischnera silne inspiracje koncepcją miłości mistyków: Mistrza Eckharta, Św. Jana od Krzyża i filozofów: Kierkegaarda, Schelera, Marcela, Rosenzweiga czy Levinasa. Pomimo tych inspiracji wiele analiz doświadczenia miłości ks. Tischnera jest inspirujących i nowatorskich. Warto wspomnieć przynajmniej o dwóch. Pierwszy z nich, jak sądzę, związany jest z doświadczeniem wzajemności. Wbrew Platonowi ks. Tischner twierdził, że więź wzajemności nie jest jednością znoszącą różnice międzyosobowe, lecz pojednaniem, które jednocześnie zachowuje odrębność osób. Natomiast wbrew Levinasowi stwierdził, że więź ta musi być wzajemna. Nikt tak jak ks. Tischner nie pokazał, że to nie miejsca tworzą więzi, ale więzi miejsca. Dom to nie mury, w których może zamieszkać mężczyzna i kobieta, lecz międzyludzka więź wzajemnego obdarowania swoją obecnością i zdolność do ofiary. Dopiero ona pozwala prawdziwie zamieszkiwać. Warsztat pracy, to nie fabryka, lecz międzyludzka więź współpracy i porozumienia. Praca nie jest pierwszorzędnie wytwarzaniem dóbr, lecz pracą dla kogoś. Świątynia to nie przestrzeń sakralna, lecz „przestrzeń uświęcenia” poprzez ofiarę dla innych. A cmentarz to nie miejsca grzebania zmarłych lecz miejsce obecności bliskich. Ta więź, choć jest dla człowieka pełnią sensu jaki w tym życiu może on osiągnąć, jest jednocześnie nieustannie zagrożona. Jesteśmy bowiem wolni. Ks. Tischner z całą mocą podkreśla związek między wolnością i Dobrem. Wolność jest sposobem istnienia Dobra, dlatego może być także sposobem jego nie istnienia: uwodzenia, zdrady, opuszczenia, osamotnienia. Drugi oryginalny i nowy aspekt Tischnerowskiej koncepcji miłości, to jej wymiar dramatyczny. Nikt tak jak ks. Tischner nie podkreślił dramatycznego wymiaru miłości: Boga, bliźniego i siebie samego. Dramatyczne napięcie, jak podkreśla ks. Tischner, naznacza szczególnie miłosną relację między człowiekiem i Bogiem.

The subject of love is in the works ks. Jozef Tischner. In the extensive literature devoted to the philosophical and theological thought of ks. Tischner Much has been written about good, evil, dialogue, drama, freedom, suffering, death, education, religious thinking. Love has devoted only one article I. Mizdrak, flavored love - around considerations of Karol Wojtyla and Joseph Tischner. While the book of Thomas Ponikły Jozef Tischner - thinking of love. The last word is more biographical book. Thus far, not been the subject of love in the thought of Fr. Tischner, though no one expected to find it there. Perhaps because the Father. Tischner did not like to talk and write about love. He recognized the concept of love as ambiguous. Above all, however, the word love associate him with a book of Karol Wojtyla, Love and Responsibility, which also did not share. Despite skepticism ks. Tischner to love, it is the foundation of all his work. I put in the work of the thesis that the experience of love is a fundamental category of philosophy, drama ks. Tischner. Although often invisible, permeates all his thought. Evidence of this primarily by its reference to the two greatest and most profound treatises about love in European thought: Plato's Symposium and the Star of Redemption Franz Rosenzweig. With views of the first Father. Tischner rebuttal. Greek concept of love opposes the concept of a Christian. They think the second clearly inspires. To experience love led him search for meaning. Initially, it sought on the epistemological phenomenology. Eventually he came to believe that the source of the meaning of love. We want to love, to save his life before nonsense. He argues for the excellent article "Toward Transcendence, which is a Person," in which Father. Tischner conducted a proof of God's existence was based on the experience of love. Goal that I set myself at work is a synthesis of Tischner's concept of love, based on some of his articles, sometimes short speeches, and sometimes individual sentences. Such work required painstaking study the entire literary output ks. Tischner. Also required the decoding of other concepts that Fr.. Tischner used as a synonym of love, often in order to avoid the very words of love. And so, for example, they are: choice, generosity, fidelity, mutuality, value, obligation, heart, gift, sacrifice, responsibility. Above all, however, Dobro. This reconstruction Tischner realize the concept of love in the following chapters. In the first chapter I explore the sources of inspiration that have had an impact on Tischner's understanding of love, from St. Augustine, by the mystics: Meister Eckhart, John Taaulera, St. John of the Cross, by modern philosophers, including Søren Kierkegaard. the contemporary philosophers: Max Scheler, Emmanuel Levinas and Franz Rosenzweig. In the second chapter I present different concepts of love: between a man and a woman, love of neighbor, love of self and love of God. For this distinction has not come back later. From the third chapter begins with a fundamental part of the work, in which the conductor accepted the Danish philosopher Kierkegaard. The third chapter devote therefore love the aesthetic, the domain is the beauty. I consider it, the Father. Tischner, the ambiguity of beauty, the game of seduction and deception, lust, beauty as a mask that hides the evil. The fourth chapter I devote ethical love, which is good. Chapter Five sacrifice of love of religion, love of God. Goals that I put myself are basically two. The first procedure. Perhaps reconstruction Tischner concept of love, which has not been realized, will shed new light on the understanding of its philosophy. The second will cover the original contribution Tischner thoughts in the understanding of love in general. In conclusion I come to the following conclusions: Love is present in the thinking of Father. Tischner in two perspectives. On the one hand, the understanding is deeply inspired by the Christian revelation. The source of love is God. Any love comes from God and eventually moving toward him. This topic Augustyński especially resonates in his mind. On the other hand, love is a human desire. Does God exist? The very question is for Fr. Tischner dramatic dimension? If God does not exist, then our life is devoid of meaning. The original contribution of Fr. Tischner in the understanding of love is his proof of the love of God's existence. In addition to topics Augustinian are present at the Father. Tischner strong inspiration concept of love mystics: Meister Eckhart, St. John of the Cross and philosophers Kierkegaard, Scheler, Marcela, Rosenzweig and Levinas. Despite these inspired many analyzes the experience of love ks. Tischner is inspiring and innovative. It is worth mentioning at least two. The first one, I think, is related to the experience of reciprocity. Contrary to Plato ks. Tischner claimed that the bond of reciprocity is not a union that lays the interpersonal differences, but reconciliation, which also retains the individuality of people. On the other hand, contrary to Levinas said that relationship must be mutual. No one like Father. Tischner did not show that this is not the place create bonds, but bond space. The house is not the walls, which can accommodate a man and a woman, but the interpersonal relationship of mutual self-giving with his presence and ability to sacrifice. Only she can truly inhabit. Workshop, it is not a factory, but the interpersonal relationship of cooperation and agreement. The work is not first-rate production of goods, but work for someone. Temple is not sacred space, but "space sanctification" through the sacrifice of others. A graveyard is no place to bury the dead but the place of the presence of loved ones. This bond, though it is a human sense of fullness which in this life can be achieved, is also constantly threatened. For we are free. Ks. Tischner forcefully underlines the link between freedom and Good. Freedom is a way of being good, so it can also be a way of not his existence: seduction, betrayal, abandonment, loneliness. The second original and new aspect of Tischner's concept of love is its dramatic dimension. No one like Father. Tischner not emphasized the dramatic dimension of love: God, neighbor and self. Dramatic tension, as the Father. Tischner, marks a particularly loving relationship between man and God.