Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. 92. Studia Logopaedica 3. Argumentacja w dyskursie edukacyjnym

Abstract

Celem tego studium jest ukazanie cech konstytutywnych edukacyjnego dyskursu argumentacyjnego poprzez rozszerzenie obszaru badań o zasady retoryki i pragmatyki oraz metody językoznawstwa kognitywnego, lingwistyki tekstu tudzież metodyki logopedycznej. Takie rozszerzone ujęcie problematyki argumentacji znalazło odzwierciedlenie właśnie w strukturze prezentowanego tomu. Część pierwsza ukazuje wieloaspektowy charakter rozważań nad argumentacją w dyskursie edukacyjnym: lingwoedukacyjny (T. Rittel), komunikacyjny (J. Labocha) oraz pragmatyczny (S. Śniatkowski), charakteryzujący proces rozumowania aspekt kognitywny (J. Machowska-Gąsior) i neuropsychologiczny (M. Michalik). Dwie kolejne części poruszają zagadnienie argumentacji funkcjonujące w procesie nabywania i kształcenia języka: dyskurs dziecięcy (B. Boniecka, M. Olma) i dyskurs szkolny (J. Ożdżyński, J. Kowalik, B. Guzik, L. Tymiakin). Z dyskursem szkolnym koresponduje przedstawiona w części czwartej argumentacja metodyczna (J. Cieszyńska, M. Korendo, P. Wójcik). Obok zagadnień lingwoedukacyjnych wyraźnie zaznacza się w tym opracowaniu problematyka logopedyczna: w części piątej znalazły się artykuły ukazujące argumentację w dyskursie logopedycznym uwzględniającym szeroką gamę zaburzeń: trudności artykulacyjne (E. Okarma), specyficzne zaburzenia języka (A. Skoczek), głuchotę (Z. Orłowska- -Popek), płodowy zespół alkoholowy (H. Pawłowska-Jaroń), autyzm (M. Marszałek) oraz afazję (A. Siudak). Ważnym dopełnieniem tomu jest rozdział szósty, poświęcony argumentacji tekstowej w języku religijnym (S.J. Rittel) i familijnym (M. Olma). W strukturze tomu Argumentacja w dyskursie edukacyjnym realizują się dwa porządki – treściowy i strukturalny. W przestrzeni treściowej argumentacja jest podporządkowana, tak jak w lingwistyce edukacyjnej, procesualności (cz. II: Argumentacja w dyskursie dziecięcym, cz. III: Argumentacja w dyskursie szkolnym, cz. V: Argumentacja w dyskursie zaburzonym). W przestrzeni strukturalnej zaś występuje ujęcie teoretyczne dyskursu naukowego (cz. I: Argumentacja w perspektywie interdyscyplinarnej, cz. IV: Argumentacja metodyczna, cz. VI: Argumentacja tekstowa). We wszystkich tekstach ujawniają się zarówno jednostki systemu (parametryczność – J. Machowska-Gąsior, kategorie przypadka – P. Wójcik, formy trybu przypuszczającego – E. Brzdęk) i jednostki tekstu (konstrukcje – B. Guzik, przestrzeń sakralna – S.J. Rittel, język familijny – M. Olma, i akty mowy – M. Karwatowska), jak i jednostki dyskursu (kategoria słuchacza – J. Kowalikowa, sposoby argumentacji – L. Tymiakin, formy rozumowania – J. Labocha i S. Śniatkowski, sprawności retoryczne G. Ożdżyński, strategie merytoryczne – T. Rittel, i pozamerytoryczne – M. Kawka, oraz strategie wyboru – J. Cieszyńska). Argumentacja w prezentowanym tomie dotyczy różnych sfer języka („treściowego” i „strukturalnego”). W interesujących i pożytecznych dydaktycznie artykułach J. Cieszyńskiej oraz M. Korendo argumentacja oznacza przytoczenie argumentów za wyborem określonej metody nauki czytania, a nie – argumentacji jako zjawiska lingwistycznego, kognitywnego czy stylistycznego, oraz w nawiązaniu do nich – strategii argumentacyjnych typowych dla szkolnictwa specjalnego. Uwagi metateoretyczne znajdują się zarówno w artykule E. Okarmy, jak i S.J. Rittela. Ta różnorodność rozumienia terminu argumentacja i jego stosowalności w tekście na rozmaitych poziomach dyskursu naukowego w dydaktyce, w języku dzieci, w mowie zaburzonej sprawia, że szersze wyjaśnienie skomplikowanych mechanizmów argumentacji i różnego jej rozumienia w odniesieniu do sprawności językowych i normy defektologicznej może się okazać pożyteczne i pomocne w lekturze tej książki. Wyraźnie widoczna w prezentowanej publikacji interdyscyplinarność ujęcia głównego tematu rozważań dowodzi z jednej strony, iż problematyka argumentu i argumentacji przestała być jedynie domeną logiki i filozofii języka, zyskując aplikacyjną przydatność także w analizie dyskursu edukacyjnego i logopedycznego. Z drugiej strony wykorzystanie kategorii analitycznej, jaką jest argumentacja, otwiera lingwistykę (w tym lingwistykę edukacyjną) na wymiar interakcji językowej, który – choć obecny w codziennej praktyce komunikacyjnej – pozostawał do niedawna poza głównym nurtem lingwoedukacyjnych zainteresowań.