Narzędzia w procesie programowania i ewaluacji działań z zakresu promocji kultury polskiej za granicą

Abstract

Niniejszy dokument to kolejny element realizowanego projektu pn. „Opracowanie i upowszechnienie narzędzi wspierających promocję polskiej kultury za granicą”. Projekt był finansowany przez MEiN w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa”. Cele projektu, wraz z metodologią i wynikami badań, zostały przedstawione w dwóch raportach: Praktyki podmiotów działających w kraju na rzecz promocji kultury polskiej za granicą (Dąbrowski i in. 2024a) i Promocja kultury polskiej w Berlinie, Londynie i Nowym Jorku (Dąbrowski i in. 2024b). Oprócz raportów z badań, w ramach projektu powstał również dokument Wskaźniki w procesie programowania i ewaluacji działań z zakresu promocji kultury polskiej za granicą (Dutka, Dzięglewski 2024). Niniejsze opracowanie należy traktować jako kolejne uszczegółowienie tego dokumentu, Autorzy nawiązują w nim bowiem do przedstawionych we wcześniejszej publikacji wskaźników, a także konsekwentnie opierają się na procesie programowania i ewaluacji działań promocyjnych. Mimo, iż w kraju prowadzi się badania percepcji polskich dzieł kulturalnych, co znajduje wyraz w wielu publikacjach, raportach i podręcznikach z zakresu badań kultury, obserwuje się niedosyt podobnych badań realizowanych za granicą. Z pewnością badania takie wymagają większych kosztów i zaangażowania. Mogą jednak wymagać również specyficznego podejścia, nieco różniącego się od narzędzi, jakie zwykło stosować się w kraju. Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie konkretnych wskazówek umożliwiających skonstruowanie własnych narzędzi badawczych lub przygotowanie specyfikacji dla firm badawczych przez osoby zaangażowane w promocję polskiej kultury za granicą. Publikacja zawiera także przykłady narzędzi do badań osadzonych w kontekście autentycznego wydarzenia, które miało miejsce podczas realizowanych w ramach projektu badań terenowych za granicą. Dokument ten adresowany jest zarówno do przedstawicieli instytucji publicznych, jak też i organizacji pozarządowych działających w kraju i zagranicą. Autorzy opracowania mają nadzieję, iż zachęci ono czytelników do realizacji własnych badań w procesie planowania i ewaluacji podejmowanych działań promujących kulturę. Ze względu na różnorodność działań z zakresu promocji kultury polskiej za granicą (wynikającą z ukierunkowania na różne obszary kultury i sztuki, różne kraje, publiczność, kanały promocji i typ wydarzeń) wyzwanie stanowi skonstruowanie wzorcowych narzędzi – kwestionariuszy ankiet lub scenariuszy wywiadów – możliwych do zastosowania bez modyfikacji. Każdy podmiot realizuje badania w nieco innym celu, nierzadko w specyficznym dla niego obszarze kultury, na różniących się populacjach. Badania, co zostało już zasygnalizowane w poprzednich dokumentach projektowych (Dutka, Dzięglewski 2024), można prowadzić również na różnych poziomach – począwszy od ogólnej problematyki postrzegania kultury polskiej w społeczeństwach zachodnich, skończywszy na ocenie poszczególnych wydarzeń czy dzieł artystycznych. Autorzy starali się zróżnicować sugestie w zakresie formułowania narzędzi badawczych, mając na względzie możliwość realizacji badań ilościowych i jakościowych, co znajduje odzwierciedlenie w strukturze niniejszego dokumentu. Należy również pamiętać, iż realizacja badań wymaga wiedzy z zakresu metodologii badań społecznych, które znacznie wybiegają poza zakres niniejszego opracowania. W zależności od obszaru działalności badania warto poprzedzić pilotażem. Czytelnik znajdzie jednak w zakończeniu dokumentu wskazówki dotyczące literatury, która pozwala uzupełnić wiedzę w tym zakresie. Realizacja badań jest jednym z etapów procesu planowania i ewaluacji działań promocyjnych. Pozyskane dane wymagają analizy, sformułowania wniosków oraz rekomendacji. Rekomendacje zaś – w miarę możliwości – powinny być wdrażane, aby zwiększyć takie parametry działań, jak: skuteczność, efektywność, trafność, trwałość, oddziaływanie i potencjał promocyjny podmiotu (Dutka, Dzięglewski 2024). Realizacja badań – sama w sobie – nie wystarczy, jeśli nie służy trafnemu planowaniu i doskonaleniu działań promocyjnych. W przypadku braku wystarczających zasobów kadrowych do realizacji tego złożonego, wieloetapowego procesu zaleca się zlecenie badań i opracowanie raportu wraz z rekomendacjami zewnętrznej firmie badawczej. Wówczas niniejsze opracowanie może posłużyć jako przewodnik do precyzyjnego przygotowania specyfikacji zlecenia usługi badawczej.