Wskaźniki w procesie programowania i ewaluacji działań z zakresu promocji kultury polskiej za granicą

Abstract

Katalog wskaźników przydatnych w konstruowaniu założeń strategicznych, programów i ewaluacji działań promocyjnych stanowi integralną część projektu „Opracowanie i upowszechnienie narzędzi wspierających promocję polskiej kultury za granicą” finansowanego przez MEiN w ramach programu „Nauka dla Społeczeństwa”. Cele projektu, wraz z metodologią i wynikami badań, zostały przedstawione w dwóch raportach: Praktyki podmiotów działających w kraju na rzecz promocji kultury polskiej za granicą (Dąbrowski i in. 2024a) i Promocja kultury polskiej w Berlinie, Londynie i Nowym Jorku (Dąbrowski i in. 2024b). W toku realizacji projektu badacze dostrzegli lukę w sferze projektowania, monitorowania i ewaluacji działań promocyjnych podejmowanych przez różne podmioty odpowiedzialne za promocję polskiej kultury za granicą. Niedostatki te dotyczą przede wszystkim skuteczności i efektywności, a także innych kryteriów, które zazwyczaj uwzględnia się w ewaluacji: trafności, trwałości, oddziaływania i zakresu efektów interwencji. Jednocześnie, potrzebę zwrócenia większej uwagi na efekty działań promocyjnych często podkreślali sami respondenci. Celem niniejszego opracowania jest uporządkowanie i przegląd dotychczas stosowanych wskaźników oraz przedstawienie propozycji poszerzenia obszarów programowania, monitoringu i ewaluacji o nowe. Propozycję taką opracowano – między innymi – pod kątem wsparcia decydentów, którzy odpowiedzialni są za definiowanie kierunku polityki kulturalnej oraz strategii promocji polskiej kultury za granicą na poziomie centralnym, a także przedstawicieli podmiotów „oddolnych” (stowarzyszeń, fundacji, grup artystycznych, twórców i animatorów kultury). Ponadto, niniejsze opracowanie adresowane jest do badaczy zajmujących się promocją kultury oraz instytucjami, które są za nią odpowiedzialne. Autorzy mają nadzieję, iż decydenci będą mogli skorzystać z poniższego opracowania: z określając główne założenia i kierunki polityki kulturalnej na podstawie pogłębionej diagnozy, z definiując założenia oraz cele strategiczne i operacyjne uwzględniające szerokie spektrum kryteriów ewaluacyjnych, z przyjmując odpowiednie wskaźniki do pomiaru różnych aspektów działań promocyjnych, które w rezultacie umożliwią rzetelny monitoring i ewaluację całego systemu promocji polskiej kultury za granicą. W przypadku przedstawicieli mniejszych podmiotów zaangażowanych w promocję kultury polskiej za granicą autorzy wierzą, iż dzięki niniejszemu opracowaniu będą oni mogli: z zwrócić większą uwagę na proces monitorowania i doskonalenia działań promocyjnych na podstawie systematycznych badań diagnostycznych, z dobrać trafne wskaźniki do celów, jakie sobie wyznaczają, z opracować własne narzędzia ewaluacyjne (lub skorzystać z propozycji zawartej w osobnej publikacji projektowej 1) w oparciu o te wskaźniki. Z kolei badaczom oraz dużym instytucjom odpowiedzialnym za działania upowszechniające kulturę polską za granicą niniejsze opracowanie pozwoli na: z opracowanie metodologii i planu badań własnych, z przygotowanie zapytania ofertowego skierowanego do zewnętrznych firm badawczych w oparciu o konkretne kryteria realizacji takiej usługi. Podejście do opracowania propozycji katalogu wskaźników dla opisanych powyżej odbiorców publikcji za swą podstawę przyjmuje ideę organizacji uczącej się, która na bieżąco ewaluuje swoje działania i doskonali je na drodze krytycznej analizy. Takie spojrzenie wydaje się być jedynym właściwym we współczesnym, dynamicznie zmieniającym się świecie – pozwala wierzyć, iż działania promujące kulturę polską na arenie międzynarodowej pozwolą na zbudowanie silnej marki narodowej. Dokument niniejszy składa się z trzech głównych części. W części pierwszej sformułowano definicję podstawowych pojęć oraz określono precyzyjnie kryteria ewaluacyjne. W drugiej przedstawiono zarys dotychczas stosowanych wskaźników na podstawie dokumentów strategicznych, programowych oraz sprawozdań podmiotów publicznych. W trzeciej zaś zaprezentowano propozycję usystematyzowania i uzupełnienia katalogu wskaźników na podstawie przyjętych kryteriów ewaluacyjnych. Dodatkowo w Aneksie czytelnik znajdzie tabele z opisem wybranych dotychczas stosowanych wskaźników.