Obszary wiejskie i instrumenty ich rozwoju w ramach wspólnej polityki rolnej w Polsce od 2004 roku

Abstract

Zamierzeniem autorki było przedstawienie oraz ocena instrumentów rozwoju obszarów wiejskich, wdrażanych w Polsce od 2004 roku w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. W tym celu przybliżyła problemy, z jakimi borykają się przedmiotowe obszary, ich słabe strony ale jednocześnie szanse i kierunki rozwoju. Wskazując na regionalną specyfikę, autorka szczególną uwagę poświęciła obszarom wiejskim województwa śląskiego, podkarpackiego oraz podlaskiego. Ich dobór podyktowany był stopniem wiejskości oraz poziomem wsparcia w ramach instrumentów rozwoju obszarów wiejskich. W dysertacji dużo uwagi poświęcono historii Wspólnej Polityki Rolnej, dokonano również analizy roli i miejsca obszarów wiejskich w krajowych dokumentach strategicznych. Charakterystyka Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” 2004-2006; Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004-2006 oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na latach 2007-2013, umożliwiła odpowiedź na pytanie, czy realizacja programów rozwoju obszarów wiejskich w Polsce przynosi zamierzone efekty, w rezultacie których możemy mówić o rozwoju? W pracy weryfikacji poddane zostały dwie hipotezy badawcze: Wdrażanie instrumentów rozwoju obszarów wiejskich implikuje pozytywną zmianą przedmiotowych obszarów oraz Skuteczność instrumentów rozwoju obszarów wiejskich jest zróżnicowana w zależności od charakteru województw. Analiza tytułowych instrumentów rozwoju wykazała, że wskutek ich wdrażania Polska osiągnęła pierwszy etap rozwoju - nastąpiła poprawa poziomu życia rodzin wiejskich poprzez modernizację rolnictwa i zmiany w strukturze agrarnej. Nadal istotnym wyzwaniem pozostaje stworzenie oferty miejsc pracy poza rolnictwem oraz wdrożenie procesu samokształtowania rozwoju przez społeczeństwo obszarów wiejskich. Wyjaśnieniu kwestii związanych z problematyką wiejską posłużyły metody ilościowe. Autorka skoncentrowała się na badaniach wtórnych: analizie treści, analizie danych statystycznych. Zastosowała ponadto analizę porównawczą, która umożliwiła ukazanie wpływu narzędzi rozwoju na zróżnicowane województwa. Poprzez treści poszczególnych rozdziałów odwołała się do instytucjonalnej perspektywy w naukach politycznych, a dokładnie do tzw. nowego instytucjonalizmu. W dysertacji widoczne są odniesienia do europejskiej koncepcji rozwoju wiejskiego, zgodnie z którą przedmiotowy rozwój jest zewnętrzny w stosunku do rozwijanego podmiotu. Nie może jednak pomijać wartości będących przedmiotem wiejskości. W tym kontekście przywołana została również hipoteza transformacji, według której zewnętrzne bodźce rozwojowe nie prowadzą do zaniku tradycyjnego oblicza wsi a jedynie do jego zmiany. Ponadto zwrócono uwagę na znaczenie koncepcji rozwoju zrównoważonego, przywołując za Martą Klekotko cztery modele rozwoju: agencyjny, aliansów, bottom-up oraz zintegrowany. W oparciu o wielokrotnie podkreślane w dysertacji zróżnicowanie obszarów wiejskich autorka sformułowała następujące postulaty:

1. Pożądane jest prowadzenie polityki rozwoju obszarów wiejskich odzwierciedlającej potrzeby i wyzwania obszarów usytuowanych w konkretnej rzeczywistości społeczno-gospodarczej, z regionalnymi celami rozwoju oraz z maksymalnym zdecentralizowaniem poziomu wdrażania mechanizmów wsparcia.

2. Równie ważna jest potrzeba formułowania polityki konsekwentnej, gdyż tylko taka poprzez pojedyncze zmiany zapoczątkuje proces, który z kolei będzie mógł być rozpatrywany w kategoriach rozwoju.

3. Polityka rozwoju obszarów wiejskich nie może być rozpatrywana tylko w kontekście Wspólnej Polityki Rolnej. Przedmiotowa polityka będzie skuteczna, jeśli towarzyszące jej mechanizmy będą kompleksowe. Takie rozwiązanie wymaga koordynacji pomiędzy różnymi politykami sektorowymi.

The intention of the author was to present and evaluate instruments of the rural development implemented in Poland since 2004 within the Common Agricultural Policy. For this purpose, she gave a broad outline of problems that areas referred to have to face with, their weaknesses as well as opportunities and directions of development. When pointing regional specificities, the author devoted particular attention to rural areas of Silesia, Subcarpathia and Podlasie Provinces. The selection of regions was determined by the degree of rusticity and the level of support within the instruments of rural development. In the dissertation much attention is paid to the history of the Common Agricultural Policy. An analysis of the role and place of rural areas in national strategic documents has been performed. Characteristics of the Sectoral Operational Programme “Restructuring and Modernisation of the Food Sector and Rural Development” 2004-2006; Rural Development Plan for 2004-2006 and Rural Development Programme for 2007-2013 allowed to answer the question whether the implementation of programmes for the rural development in Poland brings the intended effects as a result of which we can talk about development? In the thesis, two research hypotheses have been subjected to verification: Implementation of the instruments of rural areas development implies a positive change in the areas in question and The effectiveness instruments of rural areas development varies depending on the nature of provinces. Analysis of the title development instruments showed that as a result of their implementation Poland reached the first stage of development - an improvement in the living conditions of rural families through the modernisation of agriculture and changes in the agrarian structure. Creating places of work outside the agriculture and implementation of the process development self-formation by the society in the rural areas still remains a major challenge. Clarifying issues related to rural problems was done by using quantitative methods. The author focused on the secondary research: content analysis, analysis of the statistical data. She also used a comparative analysis, which made it possible to show the impact of development tools on diversification of the province. Through the content of the individual chapters, she referred to institutional perspective in the political sciences, namely the so-called new institutionalism. In the dissertation there are references to the European concept of rural development, according to which the objective development is external in relation to developed subject. However, values being the subject of rusticity cannot be ignored. In this context, the transformation hypotheses has also been invoked according to which external development incentives do not lead to the disappearance of the traditional countryside, but only to its change. In addition, the importance of the concept of sustainable development was noted by invoking four models of development developed by Marta Klekotko: agency, alliances, bottom-up and integrated. Based on numerous underlining diversity of rural areas in the dissertation, the author formulated the following postulates:

1. It is desirable to carry out rural development policy, reflecting needs and challenges of areas located in a particular socio-economic reality, with regional development objectives and maximum decentralizing the level of the implementation of support mechanisms.

2. Equally important is the need to formulate a consistent policy, because only such policy through a single changes will initiate a process which, in turn, can be analyzed in terms of development.

3. Rural development policy cannot be considered only in the context of the Common Agricultural Policy. The objective policy will be effective as long as the accompanying mechanisms are comprehensive. Such solution requires coordination between various sectoral policies.