Językowe i kulturowe wyznaczniki rozwoju teorii umysłu u dzieci głuchych

Abstract

Artykuł przedstawia przegląd współczesnych badań poświęconych problematyce teorii umysłu u dzieci głuchych. Autorka analizuje uwarunkowania opóźnień rozwojowych ujawnianych przez głuche dzieci wychowane w rodzinach słyszących. Opóźnienie to nie jest jednak prostą konsekwencją głuchoty per se, ale raczej skutkiem współdziałania wpływu głuchoty i zmiennych kontekstowych o charakterze językowym i kulturowym. Uczestnictwo dziecka w konwersacjach realizowanych przy użyciu języka migowego, dotyczących stanów i procesów psychicznych, zarówno w domu, jak i w szkole, okazuje się kluczowe dla naturalnego przebiegu rozwoju umiejętności rozumienia fałszywych przekonań. Praktyczna implikacja cytowanych badań sprowadza się do postulatu obecności migającego modela w rozwoju dziecka wychowanego w rodzinie słyszącej oraz powszechnej dwujęzycznej edukacji, opierającej się na założeniu, że głuche dziecko musi opanować najpierw język migowy, a później foniczny (narodowy) jako język obcy, gdyż nawet w rodzinach, w których język migowy jest językiem pierwszym, rozwój ToM (Theory of Mind) może być u dzieci głuchych opóźniony, jeżeli dziecko kształci się w szkole nastawionej na edukację oralną.

An overview of contemporary studies on the issue of theory of mind in deaf children is presented in the article. The author analyses conditions of developmental delays revealed by deaf children raised in hearing families. This delay is not, however, a simple consequence of deafness per se, but rather a result of interaction of deafness influence, and contextual linguistic and cultural variables. Child’s participation in conversations carried out using sign language, regarding mental states and processes, both at home and in school, seems to be crucial for the natural course of the development of false belief understanding. Practical implication of cited conferrals comes down to the postulate of a signing model in the development of a child brought up in a hearing family and the common bilingual education, based on the assumption that a deaf child must first master sign language, and then national language as a foreign one, because even in native signing families, ToM development in deaf children may be delayed if the child is educated in an oral education-oriented school.