Kreowanie bezpieczeństwa powszechnego na obszarach aglomeracji krakowskiej i łódzkiej w latach 1999–2020 w świetle działań Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczych Straży Pożarnych

Abstract

Rozprawa doktorska poświęcona została problematyce kształtowania się bezpieczeństwa powszechnego na obszarach aglomeracji krakowskiej i łódzkiej w latach 1999-2020. Celem autorki było uzyskanie odpowiedzi na następujący problem badawczy, sformułowany jako pytanie: jaką rolę w latach 1999-2020 odegrała Państwowa Straż Pożarna i Ochotnicze Straże Pożarne w zapewnianiu bezpieczeństwa powszechnego na obszarach aglomeracji krakowskiej i łódzkiej oraz jaki był charakter ich działań? Autorka postanowiła przeanalizować i porównać funkcjonowanie jednostek PSP i OSP odpowiedzialnych za wskazany rodzaj bezpieczeństwa w danym regionie, określić ich działania, w tym edukację społeczności oraz zidentyfikować zagrożenia występujące na tych obszarach. Dysertacja opiera się na hipotezie zakładającej, że: na przestrzeni lat 1999-2020 Państwowa Straż Pożarna i Ochotnicze Straże Pożarne odegrały kluczową rolę w kreowaniu bezpieczeństwa powszechnego na obszarach aglomeracji krakowskiej i łódzkiej, a ich działalność ulegała licznym przekształceniom. W trakcie tworzenia rozprawy doktorskiej posługiwano się czterema różnymi metodami badawczymi. Były nimi: metoda systemowa, metoda analizy treści, metoda instytucjonalno-prawna oraz metoda porównawcza. Pozwoliły one na szczegółowe opisanie badanych zagadnień. Pomogły w znalezieniu odpowiedzi na pytania dotyczące: ilości funkcjonujących jednostek PSP i OSP w wybranych aglomeracjach, rodzaju podejmowanych działań, liczby służących strażaków i druhów, finansowania jednostek, czy zagadnień BHP. Umożliwiły także przedstawienie przykładów lokalnych programów wpływających na bezpieczeństwo publiczne. W ramach gromadzenia danych dotyczących tematyki rozprawy doktorskiej szczegółowej analizie poddano szereg rocznych sprawozdań z jednostek PSP działających w aglomeracji krakowskiej i łódzkiej, w tym materiałów dostępnych w Komendach Wojewódzkich PSP w Łodzi i Krakowie. Niniejsza dysertacja składa się ze wstępu, pięciu rozdziałów oraz podsumowania. Na początku – we Wstępie sprecyzowana została metodologia badań, obejmująca przedmiot i zakres badań, cele i problemy badawcze, hipotezy oraz opisane zostały metody wykorzystywane podczas tworzenia niniejszej rozprawy doktorskiej. Wspomniano także o towarzyszących ograniczeniach oraz kluczowych źródłach i literaturze przedmiotu. Rozdział 1 zawiera w swojej treści analizę i wyjaśnienie kluczowych pojęć związanych z tematem rozprawy doktorskiej, takie jak: bezpieczeństwo, system bezpieczeństwa wewnętrznego, bezpieczeństwo publiczne, bezpieczeństwo powszechne oraz współczesne zagrożenia dla bezpieczeństwa, w tym zagrożenia dla bezpieczeństwa powszechnego i publicznego. W rozdziale 2 wspomniano o procesach urbanizacji oraz przedstawiono charakterystykę miejskich, monocentrycznych aglomeracji – łódzkiej i krakowskiej. Rozdział 3 dotyczy tworzenia i rozwijania się Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego oraz podstaw prawnych funkcjonowania PSP i OSP. Z kolei rozdział 4 i 5 stanowią analogiczne, szczegółowe zestawienie różnego rodzaju działań podejmowanych przez strażaków i druhów w aglomeracji krakowskiej i łódzkiej we wskazanym czasie. W podsumowaniu przedstawiono kluczowe wnioski, podobieństwa i różnice pomiędzy analizowanymi obszarami oraz omówiono możliwości wzmocnienia bezpieczeństwa powszechnego. W dalszej części dysertacji zawarto bibliografię, spisy tabel, rycin i wykresów. Strażacy i druhowie odgrywają kluczową rolę we współczesnym systemie ratownictwa i ochrony ludności, który stale się rozwija w odpowiedzi na pojawiające się nowe zagrożenia oraz obowiązki związane z ich neutralizowaniem. Na przestrzeni lat zaobserwowano znaczący wzrost zakresu zadań realizowanych przez PSP i OSP. Zarówno na terenie aglomeracji krakowskiej i łódzkiej w latach 1999-2020 dostrzec można podobieństwa, jak i różnice w działalności i funkcjonowaniu służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne. Warto zauważyć, że zmiany dokonywane na przestrzeni czasu na tych obszarach miały bezpośredni, pozytywny wpływ na funkcjonowanie i kształtowanie bezpieczeństwa powszechnego. Należy podkreślić, że wybrany temat badań ma istotne znaczenie z perspektywy nauk o bezpieczeństwie. W rozprawie doktorskiej poruszane są kluczowe zagadnienia, które obejmują ewolucję bezpieczeństwa powszechnego na obszarze obu aglomeracji na przestrzeni lat 1999-2020. Pozyskane wyniki mogą zostać wykorzystane przez polskich decydentów politycznych, instytucje zapewniające bezpieczeństwo, rozmaite organizacje pozarządowe, czy inne struktury zainteresowane powyższą tematyką i stanowić podstawę do wprowadzania zmian i nowelizacji związanych z ulepszaniem działań jednostek PSP i OSP.

This doctoral thesis focuses on how common safety issues related to the areas of Kraków and Łódź agglomerations were shaped between the years 1999 and 2020. I have sought to answer the following research problem, formulated as a question: what role did the State Fire Service (Państwowa Straż Pożarna, PSP) and Voluntary Fire Service (Ochotnicza Straż Pożarna, OSP) play in securing common safety in the areas of Kraków and Łódź agglomerations between the years 1999 and 2020 and what was the nature of their activities? My approach focused on analyzing and comparing the functioning of PSP and OSP units responsible for a specific type of safety in a specific area, defining their activities, including community education, and identifying potential hazards present in these areas. This dissertation is based on the hypothesis that between the years 1999 and 2020 the PSP and OSPs played a key role in ensuring common safety in the Kraków and Łódź agglomerations, while their activities underwent numerous transformations. Four distinct study methods were used to draft this thesis. These included: system method, content analysis method, legal and institutional framework method, as well as the comparative method. A detailed description of the studied topics could be formulated based on these methods. They also allowed to provide answers to questions concerning the following: number of operational PSP and OSP units in the chosen agglomerations, type of their activities, number of firefighters and volunteer firefighters, or matters of occupational health and safety. This approach also enabled me to present examples of local programs affecting matters of public safety. When gathering data for this doctoral thesis, I have thoroughly analyzed a number of annual statements delivered by PSP units operating in the area of the Kraków or Łódź agglomeration, including documents available at the Voivodship Headquarters of the State Fire Service in Łódź and Kraków. This thesis consists of an introduction, five chapters and conclusion. A definition of the study methodology is provided in the introduction, along with a statement of the subject and the scope of research, goals and research problems, hypotheses, as well as methods used when drafting this doctoral thesis. It also mentions the limitations and key sources, as well as the relevant literature. Chapter 1 includes an analysis and explanation of the key terms connected with the subject matter, such as: safety, internal safety system, public safety, common safety, as well as the contemporary threats to safety, including threats to common and public safety. Chapter 2 discusses urbanization processes and presents the features of the urban, mono-centric agglomerations of Łódź and Kraków. Chapter 3 refers to the creation and development of the National Firefighting and Rescue System (Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, KSRG), as well as the legal grounds for the functioning of PSP and OSP. Chapters 4 and 5 constitute analogous, detailed compilations of various activities undertaken by the firefighters and volunteer firefighters in the Kraków and Łódź agglomerations during the specified timeframe. Conclusions present the key findings, similarities and differences between the analyzed areas, along with a discussion of the potential for reinforcing public safety. A bibliography, table of figures, charts and graphs follow. Firefighters and volunteer firefighters play a key role in the contemporary emergency and rescue system, which is undergoing constant development in order to address emerging threats and new duties related to the neutralization of those emergent threats. Over the years we have seen a significant extension of the scope of duties of OSP and PSP units. Both similarities and differences in the functioning and operations of public safety services between the years 1999 and 2020 can be seen in both the Kraków and Łódź agglomerations. It should be noted, that the changes introduced in these areas over time had a direct positive impact on the functioning and shaping of public safety. It should be underscored that the research subject chosen is important from the point of view of safety sciences. This doctoral thesis touches on the key issues, including the evolution of common safety in the area of both Krakow and Łódź agglomerations between the years 1999 and 2020. My results can be used by Polish political decision makers, safety institutions, various NGOs or other organizations interested in the topic and they can also provide the basis for introducing changes and amendments related to improving the operations of PSP and OSP units.