Irańska opozycja polityczna okresu Pahlavich (1925 – 1979). Główne nurty ideowe perskiej sceny politycznej.

Abstract

W okresie panowania dynastii Pahlavich w obrębie perskiej sceny politycznej funkcjonowały silnie ideowe, opozycyjne ugrupowania partyjne, których aktywność znacznie przyczyniała się do kształtowania sytuacji społeczno-politycznej kraju. Siła wpływu owych ugrupowań zmieniała się w różnych okresach, kształtując procesy decyzyjne i państwową politykę w zróżnicowanym stopniu co miało związek z polityką dynastii panującej. Partie te różniły się motywacjami, strukturą, prezentowaną ideologią, potencjałem organizacyjnym oraz wynikami działalności opozycyjnej. Celem pracy jest przedstawienie dominujących w Iranie okresu Pahlavich opozycyjnych trendów ideowych o charakterze islamskim i nieislamskim oraz wykazanie ich wpływu na sytuację społeczno-polityczną w latach 1925- 1979. Zamierzeniem było przedstawienie charakterystyki badanych ugrupowań jako tworów silnie ideowych oraz nakreślenie ich roli i pozycji w kształtowaniu komunizmu, nacjonalizmu czy islamizmu w Iranie, jak również porównanie ich wkładu w kształtowane zmian w obrębie systemu politycznego w poszczególnych podokresach, związanych ze zmianami w polityce wewnętrznej i międzynarodowej Iranu. Ważnym wydawało się także zaprezentowanie zarysu modelu irańskiej opozycji tego okresu, którego nie da się zaklasyfikować do już istniejących z uwagi na fenomen ówcześnie panującej sytuacji systemowej. W związku z tym, niezbędnym było zbadanie celów i motywacji omawianych ugrupowań, ich struktury, wielkości i potencjału organizacyjnego oraz podejmowanej przez nie aktywności oraz rezultatów owych działań.

Strong opposition parties have existed in Iran ever since Pahlavis’ regime (1925-1979). Their activity has influenced both the political and social situation of the country. The impact of these parties has changed over decades, shaping Iranian domestic politics in varying degrees. These parties also have had different motivation, structure, ideology, organisational capacity, and results of their activity. The goal of this dissertation is to describe the main ideological trends of the opposition parties, both Islamic and non-Islamic, during Pahlavis’ regime in Iran and to prove their influence on the social and political situation between 1925 and 1979. The intention of this paper is to show the characteristics of the parties described as strongly ideological creations, as well as to outline their role and position in creating communism, nationalism, and Islamism in Iran. Moreover, this thesis compares the impact of those parties on shaping changes in domestic politics and foreign-affairs in Iran during the given period. It is also important to present an overview of the model of Iranian opposition at that time, which is extraordinary in that it does not fall into any already existing model due to the phenomenon of the political situation at that moment. Taking all of the above into consideration, it was necessary to examine the goals and motivation of the parties described, along with their structure, size, organisational capacity and the results of their activity.