Sędziowie ziemscy krakowscy w średniowieczu
Streszczenie
Zasadniczym celem rozprawy jest zbadanie funkcjonowania grupy zawodowej sędziów ziemskich krakowskich w średniowiecznym społeczeństwie i aparacie władzy państwa. Trzy podstawowe problemy badawcze, które w niej podjęto, da się wyrazić w formie następujących pytań: 1. jakie były uwarunkowania i przebieg publicznej działalności bohaterów niniejszej pracy przed osiągnięciem godności sędziego?; 2. co wiadomo o ich aktywności prywatnej i publicznej w okresie piastowania sędstwa?; 3. jak potoczyły się ich losy po zakończeniu urzędowania na stanowisku sędziego?
Praca składa się z dwóch głównych części, podzielonych na szereg rozdziałów. W części pierwszej przedstawiono życiorysy 32 sędziów, urzędujących w latach 1217-1453. W każdym z nich, jeśli tylko pozwalał na to zachowany do dzisiaj materiał źródłowy, starano się omówić następujące kwestie szczegółowe:
- ramy chronologiczne piastowania urzędu sędziego (w dwóch zakresach - poświadczonym źródłowo i potencjalnym);
- możliwość identyfikacji ze współcześnie żyjącymi imiennikami;
- przynależność rodowa i rodzinna;
- społeczne uwarunkowania podjęcia działalności publicznej (związki rodzinne i rodowe z przedstawicielami elity państwa, zwłaszcza dostojnikami świeckimi);
- gospodarcze uwarunkowania podjęcia działalności publicznej (posiadane dobra dziedziczne, dobra wniesione przez żonę, domy i place w Krakowie, dzierżawy, ruchomości);
- działalność publiczna przed objęciem urzędu sędziego (świadkowanie w sprawach prywatnych, uczestnictwo w pracach sądów ziemskich, grodzkich, podkomorskich i komisarskich, obecność przy władcy i świadkowanie na jego dokumentach, udział w poselstwach, piastowanie urzędów);
- zmiany w posiadanym majątku w okresie działalności publicznej przed objęciem urzędu sędziego, w tym pojawienie się dochodów z tenut i uposażenia urzędniczego;
- działalność publiczna w trakcie piastowania urzędu sędziego (wykonywanie obowiązków sądowych, współpraca z podsędkami, pisarzami i komornikami, świadkowanie w sprawach prywatnych, uczestnictwo w pracach innych sądów ziemskich oraz grodzkich, podkomorskich i komisarskich, współpraca z innymi dostojnikami, obecność przy władcy i świadkowanie na jego dokumentach, udział w poselstwach, równoczesne piastowanie innych urzędów);
- zmiany w posiadanym majątku w trakcie piastowania urzędu sędziego;
- działalność publiczna po opuszczeniu urzędu sędziego (świadkowanie w sprawach prywatnych, uczestnictwo w pracach sądów ziemskich, grodzkich, podkomorskich i komisarskich, obecność przy władcy i świadkowanie na jego dokumentach, udział w poselstwach, piastowanie urzędów);
- zmiany w posiadanym majątku w okresie działalności publicznej po opuszczeniu urzędu sędziego;
- potomstwo (edukacja, związki małżeńskie, działalność publiczna).
W drugiej części rozprawy podjęto próbę syntetycznego ujęcia uwarunkowań i przebiegu urzędniczych karier jej bohaterów. W szczególności omówione zostały tutaj następujące zagadnienia:
- chronologia obsady urzędu sędziego;
- chronologia występowania w źródłach;
- społeczne uwarunkowania działalności publicznej (związki rodzinne i rodowe z przedstawicielami elity państwa, zwłaszcza dostojnikami świeckimi);
- gospodarcze uwarunkowania działalności publicznej (przed, w trakcie i po piastowaniu urzędu sędziego - posiadane dobra dziedziczne, dobra wniesione przez żonę, dzierżawy, tenuty, domy i place w Krakowie, ruchomości, uposażenie urzędnicze);
- działalność publiczna przed objęciem urzędu sędziego (świadkowanie w sprawach prywatnych, uczestnictwo w pracach sądów ziemskich, grodzkich, podkomorskich i komisarskich, obecność przy władcy i świadkowanie na jego dokumentach, udział w poselstwach, piastowanie urzędów);
- działalność publiczna w trakcie piastowania urzędu sędziego (wykonywanie obowiązków sądowych, współpraca z podsędkami, pisarzami i komornikami, świadkowanie w sprawach prywatnych, uczestnictwo w pracach innych sądów ziemskich oraz grodzkich, podkomorskich i komisarskich, współpraca z innymi dostojnikami, obecność przy władcy i świadkowanie na jego dokumentach, udział w poselstwach, równoczesne piastowanie innych urzędów);
- działalność publiczna po opuszczeniu urzędu sędziego (świadkowanie w sprawach prywatnych, uczestnictwo w pracach sądów ziemskich, grodzkich, podkomorskich i komisarskich, obecność przy władcy i świadkowanie na jego dokumentach, udział w poselstwach, piastowanie urzędów);
- pozycja sędziego w hierarchii urzędniczej Małopolski;
- potomstwo (edukacja, związki małżeńskie, działalność publiczna).
Praca zawiera liczne zestawienia tabelaryczne, wykresy i mapę. The primary aim of this work is to examine the functioning of Kraków land judges as a professional group in medieval society and in the machinery of the state. The three major problems under study can be expressed as the following questions: 1. What were the determinants and the course of the public activity of the people examined in this work before they were appointed as judges?; 2. What do we know about their private life and public activity, when they served as judges?; 3. What was their life after the completion of their service as judges?
The work comprises two major sections divided into a number of chapters. The first section presents life histories of 32 judges, whose service spanned the years 1217-1453. In each life history, as far as the collected source documents permitted, an attempt was made to describe the following details of the lives and careers of the judges:
- the chronological outline of their service as judges (considered both according to documented sources and potentially);
- the possibility of identification with their contemporary namesakes;
- family and clan relationships;
- social determinants of their appointment as judges (their family and clan relationships with the members of the country’s elite, particularly with secular dignitaries);
- economic determinants of their appointment in public service (hereditary possessions, possessions brought in by their wives, houses and squares in Krakow, tenures, movables);
- public activity before their appointment as judges (presenting testimony on private documents; partaking in the work of land, castle, chamberlain and commissar courts, presence to the king and presenting testimony on royal documents, partaking in diplomatic missions and holding offices);
- changes in their possessions during their public activity before their appointment as judges, including the proceeds from their estates and remuneration for holding offices;
- public activity during their appointment as judges (performing judicial duties; cooperation with deputy land judges, scribes and court bailiffs; presenting testimony on private documents; partaking in the work of other land, castle, chamberlain and commissar courts; cooperation with other dignitaries; presence to the king and presenting testimony on royal documents; partaking in diplomatic missions and holding other offices simultaneously);
- changes in their possessions during their appointment as judges;
- public activity after their appointment as judges (presenting testimony on private documents; partaking in the work of land, castle, chamberlain and commissar courts; presence to the king and presenting testimony on royal documents; partaking in diplomatic missions and holding offices);
- changes in their possessions during their public activity after their appointment as judges;
- offspring (education, marriages, public activity).
The second section of the treatise aims to provide a synthetic overview of the determinants and the course of the careers of the people under study. In particular, the following issues will be discussed:
- the chronology of their appointment as judges;
- the chronology of their occurrence in the sources;
- social determinants of their public activity (their family and clan relationships with the members on the country’s elite, particularly with secular dignitaries);
- economic determinants of their public activity (before, during and after their appointment as judges: hereditary possessions, possessions brought in by their wives, tenures and proceeds from their estates, houses and squares in Krakow, movables, remuneration for holding offices);
- public activity before their appointment as judges (presenting testimony on private documents; partaking in the work of land, castle, chamberlain and commissar courts; presence to the king and presenting testimony on royal documents; partaking in diplomatic missions and holding offices);
- public activity during their appointment as judges (performing judicial duties; cooperation with deputy land judges, scribes and court bailiffs; presenting testimony on private documents; partaking in the work of other land, castle, chamberlain and commissar courts; cooperation with other dignitaries; presence to the king and presenting testimony on royal documents; partaking in diplomatic missions and holding other offices simultaneously);
- public activity after their appointment as judges (presenting testimony on private documents; partaking in the work of land, castle, chamberlain and commissar courts; presence to the king and presenting testimony on royal documents; partaking in diplomatic missions and holding offices);
- the position of a judge in the administrative hierarchy of Lesser Poland;
- offspring (education, marriages, public activity).
The work contains numerous tables and charts, and a map.