Ewolucja lokalnej demokracji bezpośredniej w Polsce po 1989 roku

Abstract

Podstawowym obszarem badanym w niniejszej dysertacji jest pierwotna forma demokracji, czyli demokracja bezpośrednia. Tytułowe zawężenie do lokalności ma swoje normatywne i empiryczne uzasadnienie. W świetle ustaw o samorządzie gminy i powiatu, to właśnie mieszkańcy tych jednostek administracyjnych tworzą z mocy prawa samorządowe wspólnoty lokalne. Ramy chronologiczne pracy obejmują lata 1990-2010, czyli pięć pełnych kadencji polskich jednostek samorządu terytorialnego, chociaż w niektórych fragmentach praca wykracza poza przyjęte ramy czasowe. Główna hipoteza badawcza obejmuje kierunki zmian (ewolucję) lokalnej demokracji bezpośredniej. Przyjęto założenie, że w dłuższej perspektywie jest możliwe zidentyfikowanie tych zmian oraz, że aparat teoretyczny i zasób normatywny, pozwalają na poszukiwanie dróg rozwoju tej formy demokracji.

Rozprawa składa się z czterech zasadniczych części.

W rozdziale pierwszym omówione zostały kwestie teoretyczne i terminologiczne związane z demokracją bezpośrednią, a także mechanizmy uznawane za alternatywne dla omawianego rodzaju demokracji. Scharakteryzowano także podstawowe narzędzia demokracji bezpośredniej.

W kolejnej części, otwierającej analizę badań empirycznych, w porządku chronologicznym przedstawiono przebieg ewolucji referendów w sprawie odwołania organu władzy lokalnej w jednostkach samorządu terytorialnego. Referenda te stanowią kluczową formę lokalnej demokracji bezpośredniej. Od zrozumienia ich charakteru, zdiagnozowania przyczyn oraz wykazania konsekwencji, zależało główne zadanie stojące przed tą pracą.

Rozdziały trzeci i czwarty poświęcone są pozostałym formom demokracji bezpośredniej. Zawarte zostały tu nie tylko informacje na ich temat, ale także oceny i komentarze. Uwzględniono także najnowsze projekty dotyczące tytułowego zagadnienia.

Direct democracy which is an original form of democracy is main research area in this dissertation. Restriction to locality, mentioned in the title, has its normative and empirical justification. According to the laws about communities and districts, the inhabitants of these administrative units create, according to the law, self-governing local communities. This thesis covers a 1990-2010 period, which is a period of five full terms in office for polish self-government units, however in some of its parts thesis goes beyond this period. The main research hypothesis covers an evolution of the local direct democracy. This thesis argues that it is possible, in the long term, to identify changes and also that a theoretical apparatus together with normative resources enable to search for the various ways of development which are characteristic for this form of democracy.

Thesis consists of four main parts.

The first chapter describes basic theoretical and terminological issues linked with direct democracy, and also some mechanisms considers as an alternative to this kind of democracy. Also the basic tools of the direct democracy has been characterized.

In the following part, which opens an analyze of empirical researches, process of referendum’s evolution has been described in chronological order; those referenda were aimed at recalling particular organs in the local self-government unites from the post. The main task of this thesis has been dependent upon understanding of its character, reasons and consequences.

Chapters 3 and 4 concern other forms of the direct democracy. Not only information about them but also an evaluations and comments has been done. Also the newest project that concern an issue mentioned in the title has been taken into consideration.