Poetyka fantasy Andrzeja Sapkowskiego

Abstract

Rozprawa stanowi "zagęszczony opis" poetyki fantasy Andrzeja Sapkowskiego. Z bogactwa prozy Sapkowskiego wybrano do analizy lokalne "wyspy znaczeń" uważając, iż twórczość ta, kłączowata i polisemiczna uniemożliwia dokonanie jakichś ostatecznych czy generalizujących konstatacji. Intencją niniejszej rozprawy była konfiguracja, zestawienie, wzajemna kontekstualizacja interpretujących opisów tej prozy dokonanych z kilku różnych teoretycznych perspektyw.

W części pierwszej pracy skomentowano krytycznie dorobek polskiej refleksji nad literaturą fantastyczną. Wskazano dalsze potrzeby badań fantastyki jako definiowanej w myśl koncepcji podobieństwa rodzinnego kategorii estetycznej (odbiorczej). Zasygnalizowano również nieobecność w polskich badaniach nad fantastyką studiów kulturowych i - w dużej mierze - kultury popularnej.

Część druga pracy skupia się na opisie inkorporacji przez Andrzeja Sapkowskiego klasycznych strategii literatury postmodernistycznej: intertekstualności oraz subwersji do prozy popularnej. Tezą tej części pracy jest, że wzorzec "metapowieści" bądź "fabulacji" stał się współcześnie konwencją tej prozy. Ponadto, rozważa się w tym miejscu wykorzystanie przez Sapkowskiego do konstrukcji utworów fantasy konwencji powieści historycznej.

W trzeciej części rozprawy skupiono się na analizie antropologicznego wątku cyklu wiedźmińskiego. Główna teza przedstawia dyskurs "swojskości" - "obcości" jako centralny temat opowieści wiedźmińskich, a także fantasy jako takiej. Pokazuje się ponadto, iż wyobraźnia fantastyczna Sapkowskiego jest mocno osadzona w kontekstach współczesności (bałkanizacja). W tej części pracy opisano także szczegółowo chronotop opowieści wiedźmińskich oraz zastosowane w nich metody konstrukcji Innego.

Część czwarta, ostatnia, poświęcona jest badaniom sztuki opowiadania Sapkowskiego. Analizuje się tu obecne w niej relikty pierwotnej oralności, wpływ piśmienności oraz współczesny, "telepiśmienny" kontekst kultury popularnej. Postawiono hipotezę, że dzisiejsze zachowania oralnie wtórne, jak gry RPG, stanowią dla cyklu wiedźmińskiego matrycę gatunkową. W tej części pracy omawia się także problematykę genologiczną opowieści wiedźmińskich oraz szkicuje projekt badań ich recepcji.

Introductory part of this thesis focuses on absence of the fantastic in literary theory in Poland as an example of widest process of dismissing popular culture in Polish literary criticism. Most approaches highlight mythical lineage of a fantasy as a literary genre and use other structuralist methods of interpretation, which are completely insufficient in the realm of postmodern culture. According to Ludwig Wittgenstein conception of family-resemblance there are quote many definitions of the fantastic and fantasy in this thesis, showing them as a densely woven net of meanings. The author was in a position to do it thanks to the Wolfgang Welsch's theory of aesthetics. This idea was reinforced through the presumption that fantastic is neither literary kind, nor genre but an aesthetic mode.

According to Andrzej Sapkowski's output this thesis author's point was to make a thick description of his fantasy on the example of the cycle of the wizard.

Respecting popular dimension of Sapkowski's work author intended to show how culture makes world understandable. Fantasy plays there important role thanks to the fact it uses a diverse devices of subvertion to un-do actual order and propriety. The main feature of such mode is its tendency to show marginalized phenomena of natural and social order.

Author described attitude mentioned above as an 'anthropological theme' of fantasy remembering that Clifford Geertz once described anthropologists as 'merchants of astonishment’. Contemporary anthropological theme inflected in Sapkowski's work is diversity of culture (issues of racism, ethnic conflicts and multiculturalism).

In the text itself author revealed the patterns of metafiction (catch of intertextuality), traditionally linked with the so-called elite culture. Sapkowski's narratives bears witness to radical change of literary taste connected mainly with media development. Author described this change as secondary orality (according to the theory of Walter J. Ong).

Therefore the polymetodological approach was use in this thesis (devices borrowed from cultural studies, postcolonial discourse, postmodern literary criticism, religious discourse, media studies, reader's response theory and so on). This methodological variability inflected riches and plenty of Sapkowski's fantasy stories.