Polityka Gustawa Stresemanna wobec ZSRS w latach 1923-1929
Streszczenie
W pracy przedstawiono wpływ Stresemanna na kształtowanie się politycznych, gospodarczych i wojskowych stosunków niemiecko - sowieckich w latach 1923 -1929, który w swojej działalności stawił czoła ważnym dla Niemiec problemom: oporu w Zagłębiu Ruhry, inflacji i wewnętrznych separatyzmów. Najważniejsze znaczenie miało określenie miejsca Związku Sowieckiego w polityce zagranicznej Niemiec. W latach 1924 -1925 musiał uporządkować stosunki niemiecko - sowieckie na tle relacji Niemiec z państwami Europy Zachodniej, przy równoczesnym zachowaniu szczególnej politycznej i gospodarczej roli Niemiec względem ZSRR. W 1926 jego politykę względem Sowietów kształtował traktat berliński, wzmacniający międzynarodową pozycję Niemiec. Stresemann przekonał Sowietów do rezygnacji, z traktatu o nieograniczonej neutralności na rzecz zwykłej neutralności. Uniknął przy tym podejrzliwości ze strony Zachodu co do szczerości polityki zapoczątkowanej w Locarno. Stanowisko Stresemanna w sprawie współpracy między Reichswehrą a Armią Czerwoną podyktowane było przekonaniem, że rewizja postanowień traktatu wersalskiego może się dokonać jedynie na drodze pokojowej oraz obawą przed zagrożeniem jakie mogło nieść za sobą upublicznienie niemiecko - sowieckiej współpracy wojskowej. Dążąc do zacieśnienia niemiecko - sowieckich stosunków gospodarczych kierował się potrzebami niemieckiej gospodarki.
Najważniejszymi źródłami w opracowaniu tego zagadnienia były dokumenty z Reichsministers i Buero Staatssekretaers oraz Stresemann Nachlass przechowywane w Politisches Archiv des Auswaertigen Amtes w Berlinie. Przeanalizowano też zbiory dokumentów: Akten zur deutschen Auswaertigen Politik, Aus dem Archiv des Auswaertigen Amtes, Akten der Reichskanzlei Weimarer Republik.
W wyniku kwerendy źródłowej i postępowania badawczego ustalono, że: politykę Stresemanna w kwestii zniesienia kontroli militarnej Niemiec, rozwiązania problemu reparacji wojennych i zakończenia okupacji terenów zajętych przez wojska alianckie należy uznać za wstęp do rewizji postanowień traktatu wersalskiego, w tym granic. Nie jest jednak możliwym jednoznaczne stwierdzenie: czy Stresemann po uregulowaniu spraw z państwami zachodnimi zacząłby, za pomocą wszystkich dostępnych mu środków, dążyć do korekty granicy z Polską. W polityce wschodniej Stresemanna istotną rolę odgrywał czynnik ekonomiczny, zwłaszcza przy podejmowaniu decyzji związanych z kredytowaniem sowieckich inwestycji przez niemieckie prywatne banki. Stresemann uznał to za narzędzie do wywierania nacisku na Moskwę i państwa zachodnie w sprawie niemieckich reperacji wojennych, wstąpienia Niemiec do Ligi Narodów i w kwestii Zagłębia Ruhry. My aim in writing this dissertation has been to depict Gustav Stresemann's role in shaping the political, economic, and military relationships linking Germany and the Soviet Union from 1923 to 1939. During his service Stresemann had to cope with several tasks of enormous importance to German state and nation, namely the Ruhr Crisis, internal separatisms, and a huge inflation. However, the most important, as it seems, was to define the place of the Soviet Union in the foreign affairs of the Weimar Republic. In 1924 and 1925 Stresemann tidied up the German-Soviet relationships and successfully built up an advantageous attitude of Western Europe towards Germany. While solving these problems, he also had to maintain the political and economic position of Germany in the Soviet Union's foreign affairs. In 1926 his policy was shaped by the Treaty of Berlin, which strengthened the international position of Germany. Stresemann persuaded the Russian to drop their policy of unrestricted neutrality for the policy of normal neutrality. Simultaneously, he gained trust of the West, as for the sincerity of German policy he had initiated at Locarno. Stresemann's position on cooperation between and the Red Army was built on his
conviction that the revision of the Treaty of Versailles (1919) is possible only by peaceful means. However, he constantly felt anxiety about the consequences of public disclosure of German-Soviet military contacts. Tightening economic and military cooperation of Germany and the Soviet Union, Stresemann obviously thought of the interest of German economy.
Stresemann's political activity concerning the abolition of external control over German armament, problems of Reparations, and ending of military occupation of German territories by ally forces, has to be considered as a prologue to revision of the Treaty of Versailles resolutions, including the problem of German borders. However, it is not possible to state categorically, whether Stresemann had a plan of pursuing modifications of German-Polish borderline, after he had settled the most important controversies with the West. In his eastern policy the decisive factor was economy, not politics, especially when we talk about decisions of German crediting of Russian investments. Stresemann considered it as a useful argument to press both Moscow and the West, so they acted favorably to him in cases of the Ruhr region, reduction of Germany's Reparations payments, and admission of his country to the League of Nations.
The list of primary sources being the basis of my research is too large to include here. The most important are the documents from Buero Reichsministers, Buero Staatssekretaers, and Stresemann Nachlass found at Berlin's Politisches Archiv des Auswaertigen Amtes. Of no less importance were Akten zur deutschen Auswaertigen Politik, Aus dem Archiv des Auswaertigen Amtes, Akten der Reichskanzlei Weimarer Republik.