Działalność Doktora Stanisława Drozdowskiego w Turcji

Abstract

Przedmiotem rozprawy jest działalność polityczna i organizacyjna doktora Stanisława Drozdowskiego na terenie Turcji. Na tle ogólnej dyplomacji Hotelu Lambert wobec rządów Wielkiej Brytanii i Francji oraz Turcji, przedstawione zostały warunki funkcjonowania powołanej przez Adama Jerzego Czartoryskiego Agencji Głównej Misji Wschodniej w Stambule. Zapleczem dla działalności politycznej Agencji Głównej była kolonia polska Adampol, założona przez Michała Czajkowskiego, z ambitnymi planami patriotycznego oddziaływania na całą emigrację. W dotychczasowej literaturze naukowej dotyczącej Wielkiej Emigracji postać S. Drozdowskiego była traktowana bardzo marginalnie. Drozdowski urodził się 15 listopada 1810 r. w Brzesku w powiecie bracławskim. W chwili wybuchu powstania listopadowego był licealistą. W powstaniu służył jako podporucznik w 11. Pułku Ułanów. W 1832 r. przybył do Francji. Był członkiem Komitetu Narodowego Polskiego oraz uczestnikiem wyprawy frankfurckiej. 7 kwietnia 1833 r. przeszedł do Szwajcarii. Powrócił do Francji w styczniu 1834 r. Studiował medycynę w Amiens, a później na Uniwersytecie Paryskim. W dniu 5 czerwca 1843 roku uzyskał stopień doktora medycyny u prof. Dubois. Podczas studiów Stanisław Drozdowski zbliżył się do stronnictwa księcia A. J. Czartoryskiego, który skierował go do Stambułu, jako agenta politycznego Hotelu Lambert. Jako lekarz mógł on kontaktować się na płaszczyźnie lekarz-pacjent z przedstawicielami władz tureckich oraz dyplomatami akredytowanymi w Stambule. Stanisław Drozdowski był koordynatorem prac agentów Hotelu Lambert w latach 1853 -1859. Formalnie Agencja Główna Hotelu Lambert w Stambule w okresie wojny krymskiej nie istniała, ale Drozdowski - nominalnie dyrektor Adampola, traktowany był przez kierownictwo stronnictwa jak Agent Główny. Zasadniczym celem jego działalności w tym czasie było wsparcie inicjatywy powołania polskich oddziałów walczących z Rosją u boku Turcji i jej sojuszników. Uczestniczył w ostatnim politycznym przedsięwzięciu Adama Mickiewicza, w jego misji wschodniej. Poeta przyjechał do Turcji w celu mediacji między dowódcami polskich pułków - Władysławem Zamoyskim i Michałem Czajkowskim. Przez cały okres pobytu Adama Mickiewicza w Turcji, czyli od 22 września do 26 listopada 1855 r., S. Drozdowski był nie tylko jego osobistym lekarzem, ale także sojusznikiem politycznym. Równocześnie z działalnością organizacyjno - polityczną kontynuował praktykę lekarską w Stambule, kierował dwoma szpitalami: szpitalem artylerii w Gumusz-Hane i szpitalem Sióstr Miłosierdzia. W swojej praktyce lekarskiej interesował się losem ubogich, wspierając ich bezpłatną poradą lekarską i pomocą finansową. Lata 1857-1858 zdominowane zostały przez spory mieszkańców wsi ze Stanisławem Drozdowskim, oskarżającymi go o pazerność i nadużycia. Ostatecznie Adampolanie doprowadzili do rezygnacji doktora ze stanowiska dyrektora kolonii w dniu 1 lutego 1859 r. Nowym dyrektorem Adampola i reprezentantem Hotelu Lambert w formalnie reaktywowanej Agencji Wschodniej został Władysław Jordan.

W lutym 1867 r. mieszkańcy Adampola zbuntowali się przeciwko Jordanowi i wybrali ponownie doktora Stanisława Drozdowskiego jako swego reprezentanta wobec miejscowych władz. Ten wybór i kierowanie kolonią przez Drozdowskiego do końca jego życia podnoszą niewątpliwie jego zasługi dla Adampola i dla realizacji polityki Hotelu Lambert, mimo wszelkich wcześniejszych zastrzeżeń pod jego adresem.

Doktor nie wrócił już nigdy do Agencji Głównej w Stambule. W Adampolu wystąpiły wówczas duże kłopoty we współpracy ze zgromadzeniem lazarystów. Drozdowski bronił wieś przed ich żądaniami, a także przed próbą sprzedaży wsi obcemu nabywcy. Zmarł 4 lutego 1885 r. w Stambule. Został pochowany na niewielkim cmentarzu znajdującym się obecnie na terenie szpitala de La Paix w Stambule.

Wypełnił on swoją misję dyplomatyczną nad Bosforem i nie zawiódł zaufania ks. A. J. Czartoryskiego. Książę wyrażał mu kilkakrotnie swoje uznanie. Pamięć o nim, jako o zasłużonym opiekunie wsi przetrwała w dzisiejszym Polonezköy. Odznaczenie doktora S. Drozdowskiego przez władze osmańskie orderem Ihtihar i dwukrotne wyróżnienie go firmanem sułtana świadczy o docenieniu efektów działalności Drozdowskiego także przez rząd turecki. Nie przyjął islamu, chociaż taka zmiana religii mogła mu otworzyć szersze możliwości kariery.

S. Drozdowski należał do tego pokolenia emigrantów, które na pierwszym miejscu stawiało umiłowanie ojczyzny i walkę o sprawę polską na dalekiej obczyźnie.

The subject of the dissertation is the political and organizational activity of doctor Stanisław Drozdowski on the territory of Turkey. Functioning conditions of the so called “Main Agency of Eastern Mission in Istambul”, established by Adam Jerzy Czartoryski, have been presented on the background of general diplomacy of Hotel Lambert in relation to the governments of Great Britain, France and Turkey. The subsidiaries for the political activity of the Main Agency was the Polish colony of Adampol, founded by Michał Czajkowski, with ambitious plans of having patriotic influence on the whole emigration.

In the subject literature concerning Great Emigration written so far, the figure of S. Drozdowski has been treated in a very marginal manner. Drozdowski was born on November 15, 1810 in Brzesko in the Bracławski administrative district. At the moment of the November Uprising outburst he was a secondary school pupil. During the uprising he served as second lieutenant in the 11th uhlan regiment. He came to France in 1832. He was a member of the Polish National Committee and the participant of the so called “Frankfurt expedition”. On April 7th 1833 he proceeded to Switzerland. He returned to France in January 1834. He studied Medicine in Amiens and later at the Paris University. He achieved the title of doctor of medicine under professor Dubois’s supervision.

During his studies Stanisław Drozdowski came into relation with the party of duke A.J. Czartoryski who directed him to Istambul as a political agent of Hotel Lambert. As a doctor he was able to contact the representatives of Turkish authorities and diplomats accredited in Istambul via doctor-patient relationship.

Stanisław Drozdowski was a co-ordinator of the Hotel Lambert agents’ works in the years 1853 - 1859. Formally the Main Agency of Hotel Lambert in Istambul did not exist during the Crimean war, however, Drozdowski, the head of Adampol, was treated by the management of the party as the Main Agent. The principal aim of his activity at that time was supporting the initiative of forming Polish detachments fighting with Russia together with Turkey and its allies.

He participated in the last political enterprise of Adam Mickiewicz, i.e. his Eastern mission. The poet came to Turkey in order to mediate between the leaders of Polish regiments: Władysław Zamoyski and Michał Czajkowski. Throughout all the period of Adam Mickiewicz’s stay in Turkey, i.e. from September 22nd to November 26th 1855 Stanisław Drozdowski was not only his personal doctor but also his political ally.

Symultaneously with his organizational and political activity he continued his medical practice in Istambul. He headed two hospitals: the hospital of artillery in Gumusz-Hane and the hospital of Sisters of Mercy. In his medical practice he was also concerned with the fate of poor people, supporting them by free medical advice and financial aid.

The years 1857 - 1858 were dominated by the village inhabitants’ arguments with Stanisław Drozdowski. They accused him of being greedy and of abuses. The citizens of Adampol led to the doctor’s resignation from the post of the colony’s head on February 1st,

1859. Władysław Jordan became the new head of Adampol and the representative of Hotel Lambert in the formally reactivated Eastern Agency.

In February 1867 the citizens of Adampol rebelled against Jordan and again appointed doctor Stanisław Drozdowski their representative for the local authorities. This choice and managing the colony by Drozdowski till the end of his life make his merits for Adampol and for the realization of the policy of Hotel Lambert greater (despite all the previous reservations towards him).

The doctor never came back to the Main Agency in Istambul. There occurred big problems in the cooperation with the council of “lazarists”. Drozdowski defended the village against their claims and also against an attempt to sell the village to some unknown owner. He died on February 4th, 1885 in Istambul. He was buried on a small cemetery which is now within the area of de La Paix hospital in Istambul.

He had fulfilled his diplomatic mission at Bosfor and had not let duke A.J. Czartoryski down. The duke had expressed his gratitude to Drozdowski several times. Memory of him as of a merited village protector survived in the present Polonezkoy. Decorating doctor S. Drozdowski by the Osman authorities with the Ihtihar order and rewarding him twice with the sultan distinction prove the fact that also the Turkish government had appreciated Drozdowski’s activity. He had not changed his religion for Islam, though such a change could have facilitated the possibility of making a big career.

S. Drozdowski belonged to this generation of emigrants for whom love for their motherland and the fight for “the Polish matter” abroad were an absolute priority.