Krakowska Kuźnica - historia, ludzie, idee

Abstract

Praca opisuje i analizuje dzieje krakowskiego środowiska lewicowych intelektualistów skupionych w Kuźnicy w latach 1975 - 2001. Celem pracy było przedstawienie jednego z wewnętrznych ruchów reformatorskich Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a przede wszystkim jego dążeń do zmiany wizerunku partii i jej funkcjonowania, a także przedstawienie przeobrażeń ruchu w dobie transformacji ustrojowej. W rozprawie zanalizowana jest działalność Kuźnicy jako instytucji powołanej przez krakowską instancję PZPR i przez nią kontrolowaną. Przedstawione są tu także różne stanowiska członków organizacji dotyczące sposobów demokratyzacji i liberalizacji ówczesnego systemu. Analiza historii tego środowiska jest ciekawym przykładem ruchu wewnątrz PZPR, który dążył do reformowania systemu. Historia ta pokazuje, że PZPR nigdy nie była w pełni ideologicznie monolityczną organizacją.

Kuźnica była wysoce ekskluzywna, władze traktowały ją jako wentyl bezpieczeństwa oraz forum badania opinii partyjnych intelektualistów. W jej ramach pojawiały się sprzeczne stanowiska - od tych, które popierały demokratyzację systemu po takie, które chciały koniecznie zachować ówczesny sposób sprawowania władzy lub wręcz go zaostrzyć.

Działalność Kuźnicy podzielona została na trzy etapy, będące wynikiem jej historycznych przemian. Pierwszy okres, obejmuje lata od powołania Klubu Twórców i Działaczy Kultury Kuźnica w 1975 roku do jego samorozwiązania w 1983 roku. Drugi, to Kuźnica przekształcona w miejski ośrodek kultury (1983-1990). Trzeci okres obejmuje działalność reaktywowanego stowarzyszenia od 1988 roku do 2001 roku, czyli do śmierci jednego z jej przewodniczących - Andrzeja Urbańczyka.

Działalność Kuźnicy umiejscowiona jest w otoczeniu społeczno-politycznym, czyli w ówczesnych warunkach Krakowa. W pracy opisane są także poprzedniczki Kuźnicy, które istniały w Polsce po II wojnie światowej, czyli przede wszystkim łódzka Kuźnica oraz Kuźnica Zygmunta Mysłakowskiego.

Praca uwzględnia analizę sytuacji polskich intelektualistów w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, przywołuje też opinie - często skrajne - na temat zaangażowania niektórych intelektualistów po stronie ówczesnego ustroju. Ponadto opisuje stosunek władz do intelektualistów oraz pojmowanie ich roli w społeczeństwie.

Doctoral dissertation describes history of Kuźnica association, which was created under the auspices of the Polish United Workers Party (PUWP) in April 1975 in Cracow. The main purpose of this organization was to integrate the polish scientists, artists, culture animators. The main goal of this dissertation was to analyse and describe history of one of the inter-PUWP reform movements and shows its aspiration to change party, also shows its own changes during political transformation.

Kuźnica was an institution in which members could talk about polish political system without a censorship. That is why socialistic authorities treated this association as a way of getting know unofficial opinions of intellectuals, as a source of information what should be changed. The members of Kuźnica tried to influence authorities in two parallel ways. First of all, they wanted to show what, in their opinion, isn't appropriate for official ideology of socialism and thoughts of Karol Marks and Vladimir Lenin. On the other hand, during whole activity of Kuźnica its members had written official statements, in which they tried to liberalize political system and put into execution some democratic rules.

Dissertation is started with a presentation of some polish intellectuals' attitudes and points of views on socialism after World War II and later. Especially it is tried to make a presentation of relationships between socialistic authorities and intellectuals. Also there is a presentation of some other structures with the same name as Kuźnica, which had taken their activity in the past. All that placed in the specific conditions of political life in Cracow, which enabled to create Kuźnica. History of Kuźnica is very interesting, because it shows history of intra-party movements, which fought for change of party's image and functioning.