Szkolnictwo powszechne na terenie Okręgu Szkolnego Lubelskiego w latach 1944-1948

Abstract

Praca ukazuje zmiany zachodzące w szkolnictwie powszechnym Okręgu Szkolnego Lubelskiego począwszy od pierwszych dni wyzwolenia spod okupacji hitlerowskiej do roku 1948 oraz miejsce Lubelszczyzny w tych procesach.

Praca ma układ chronologiczno-problemowy. Składa się z czterech rozdziałów.

Tytułem wprowadzenia do tematu opracowany został rozdział pierwszy.

Rozdział pierwszy pracy ukazuje wysiłek społeczeństwa polskiego, który w ciężkich warunkach mimo dyskryminacyjnej polityki okupanta, wierzył w wyzwolenie kraju i w zakresie oświaty prowadził konspiracyjną działalność zmierzającą do odtworzenia struktur administracji szkolnej. W okresie tym powstało wiele koncepcji ustroju szkolnictwa powojennego, które po zakończeniu działań wojennych stały się ponownie przedmiotem dyskusji.

Treści następnych rozdziałów obejmują zagadnienia ściśle związane z tematem.

W rozdziale drugim, obejmującym pięć miesięcy działalności Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, przedstawiony został proces tworzenia zrębów administracji szkolnej, założenia polityki oświatowej forsowanej przez władzę komunistyczną przebieg procesu otwierania szkół, rola kadry pedagogicznej w tym procesie oraz atmosfera polityczna i ciężka sytuacja materialna nauczycieli.

Rozdział trzeci przedstawia proces reaktywowania struktur Związku Nauczycielstwa Polskiego, próby reformy ustroju szkolnego podejmowane przez Ministerstwo Oświaty oraz ich wpływ na szkolnictwo powszechne Okręgu Szkolnego Lubelskiego. Ponadto w rozdziale tym dokonano zestawienia danych liczbowych podsumowujących pierwszy rok pracy nauczycieli i uczniów.

Rozdział czwarty obejmuje najdłuższy okres od lipca 1945 r. do czerwca 1948 r. W związku z tym jest najobszerniejszy. Analiza zagadnień rozpoczęta została od momentu powstania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej do wejścia w życie nowej reformy szkolnej wprowadzającej jedenastoletnią szkołę ogólnokształcącą. W rozdziale tym poddano analizie stosunek Ministerstwa Oświaty oraz Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego do dotychczasowej polityki oświatowej, sposoby walki Związku Nauczycielstwa Polskiego na terenie Lubelszczyzny o poprawę sytuacji ekonomicznej nauczycieli, a także wpływ poszczególnych partii politycznych na to środowisko.

The basic idea of this work is presenting the changes which arose in public education in the Lublin School District from the first days after the liberation from the Nazi occupation until 1948 and the role of the Lublin Region in these processes.

The thesis is arranged chronologically and according to the problems it concerns. It consists of four chapters.

The first chapter comprises an introduction to the topic and presents it on a more general background.

The first chapter shows the effort of the Polish society, who in hard conditions and despite the discriminating politics of the occupant believed in the liberation of the country and conducted conspirative activities aiming at recreating the structures of school administration.

In this period many concepts of the post-war education system came into being, which after the war became again a topic for discussion.

The next chapters comprise issues closely connected with the topic. In the second chapter, which covers five months of the activities of the Polish Commitee for National Liberation, the following are presented: the process of creating the basic of school administration, basic ideas of educating politics promoted by the Communist authorities, the process of opening schools, the role of the teacher staff in the process, the political atmosphere and the difficult financial situation of the teachers.

The third chapter shows the process of reactivating the structures of the Polish Teachers Association, attempts to reform the school system undertaken by the Ministry of Education and their influence on public education of the Lublin School District. Moreover, in this chapter the data summarising the first year of work of teachers and students are shown.

The fourth chapter covers the longest period: since July 1945 to June 1948. Therefore, this part is the longest. The analysis of the issues starts with the creation of the Temporary Government of National Unity until the implementation of the new school reform introducing an eleven-year secondary school of general education. In this chapter the relation of the new Ministry of Education and the School Supervisory Board of the Lublin School District to the previous education politics is presented, as well as the efforts of the Polish Teachers Association for improvement of the economic situation of the teachers on the area of the Lublin Region and also an impact of particular political parties on this environment.