Rytuały językowe w satyrze konktretnej Władimira Wojnowicza

Abstract

Przedmiotem uwagi jest w pracy język totalitarny, czyli nowomowa, odzwierciedlona w satyrycznej twórczości Władimira Wojnowicza. Praca porusza zagadnienia teorii języka, teorii tekstu, historii oraz kultury Związku Radzieckiego i ma na celu wykazanie, że źródłem wiedzy o rzeczywistości radzieckiej może być parodiowana w utworach Wojnowicza nowomowa. Materiał językowy został podzielony na gatunki (np. slogan, przemowa, przysięga, artykuł prasowy, pieśń). Język tych komunikatów wykazuje cechy rytuału: tworzy nową rzeczywistość, wartościuje, wpływa na postawy i sądy słuchaczy, ocenia oraz zapewnia łączność z sacrum sovieticum. Za takie sacrum zostały uznane np. imiona przywódców radzieckich, ich wypowiedzi i publikacje, ważne dla ideologii socjalistycznej słowa. Opisane teksty są ponadto schematyczne pod względem tematyki i środków językowych, często powtarzane. Uzupełniają je ważne w rytuałach elementy pozawerbalne (strój, oklaski, kolor czerwony).

The work is devoted to a totalitarian language, i.e. the newspeak, reflected in the satirical production of Vladimir Voinovich. The paper treats about problems of the theory of language, theory of text, history and culture of the Soviet Union and aims to prove that the newspeak parodied in the works of Voinovich can be a source of knowledge about the Soviet reality. The linguistic materials have been divided into genres (e.g. slogan, speech, oath, press paper, song). The language of these communicates shows characteristics of a ritual: it creates a new reality, values, influences on attitudes and opinions of the listeners, valuates and warrants union with the sacrum sovieticum. The sacrum comprises, among others, names of the Soviet leaders, their statements and publications important for the Soviet ideology of the word. The above mentioned texts are also schematic as regards subject matter and language means. They often repeat and are complemented with extraverbal elements that are so important in rituals (costume, applauses, red colour).