Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Z. 70. Prace Filozoficzne 3

Abstract

Niniejszy Rocznik Prac Filozoficznych poświęcony jest w całości teoretycznej problematyce kultury. Pomieszczono w nim referaty i komunikaty naukowe wygłoszone na sesji naukowej zorganizowanej w ramach działalności ogólnopolskiego zespołu teorii kultury i filozofii polskiej XX wieku w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w dniach 22—23 kwietnia 1978 r. Wystąpienia te poszerzono także o inne materiały dotyczące teorii kultury. Powstał w ten sposób wybór prac o stosunkowo jednolitym profilu tematycznym. Łączy je szeroko rozumiane pojęcie kultury i kilka szczegółowych problemów teorii kultury, takich, jak zagadnienia kultury robotniczej i ludowej (traktują o nim materiały składające się na pierwszą część tomu zatytułowaną: „O teoretycznych i metodologicznych zagadnieniach kultury robotniczej i ludowej"); ontologiczne, aksjologiczne i religijne aspekty kultury (podjęte w opracowaniach mieszczących się w drugiej jego części pt.: „O ontologicznym, aksjologicznym i religijnym wymiarze kultury”). Przedstawione niżej materiały łączy także to, że dotyczą refleksji nad kulturą uprawianej w określonym czasie historycznym przez pisarzy i działaczy społecznych zbliżonych do siebie pod pewnymi względami; chodzi mianowicie o autorów piszących w pierwszej połowie naszego stulecia a reprezentujących nieakademicką myśl filozoficzną i kulturoznawczą zabarwioną radykalizmem społecznym. Wyróżniają się wśród nich dwie grupy. Pierwsza z nich związana była z epoką polskiego modernizmu i tzw. przełomem antypozytywistycznym (1890—1918), druga zaś ze środowiskiem twórców wyrażających idee polskiej lewicy społecznej i awangardy artystycznej okresu międzywojennego (1918—1939). Z pierwszej grupy twórców przedstawiono w niniejszym tomie poglądy na kulturę i zjawiska pokrewne S. Brzozowskiego, S. Przybyszewskiego, T. Micińskiego, E. Abramowskiego, J. Wł. Dawida (prace R. Padołu), W. Nałkowskiego (artykuł J. Snopka), A. Niemojewskiego (artykuły E. Basary-Lipiec); z drugiej — koncepcje kultury robotniczej J. Hempla, S. Rudniańskiego, J. Bruna, K. Czapińskiego i zagadnienie kultury świeckiej (prace J. Szmyda), M. Niedziałkowskiego (artykuł M. Śliwy), I. Fika (prace R. Wawrykowicza), S. Czarnowskiego (artykuł E. Stawowy), S. I. Witkiewicza (praca S. Lubańskiej). Tom zamykają artykuły o aspiracjach teoretyczno-syntetycznych — jeden w odniesieniu do kultury ludowej (praca A. Komendery) drugi dotyczący problemu odbioru dzieła literackiego jako typowego wytworu działalności kulturotwórczej (artykuł I. Gogolewskiego), trzeci — stosunku do aksjologicznych podstaw kultury (artykuł R. Sekulića). Zebrane tu prace podejmują problematyką niedostatecznie uwzględnianą w dotychczasowych badaniach nad dziejami polskiej myśli kulturoznawczej. Większość z nich ma przeto pionierski, w pewnej mierze, charakter — w podjętych zakresach tematycznych stawia i określa bądź to zapoznaną, bądź niewystarczająco oświetloną w literaturze przedmiotu problematykę badawczą. I do tego sprowadza się główne ich zadanie. Należy zatem traktować je nie tyle jako sprawozdania z „pola dojścia” w badaniach nad dziejami filozoficznej refleksji nad kulturą w kręgach nieakademickiego nurtu intelektualnego pierwszej połowy XX wieku, ile jako próbę ukazania — w niepełnym ciągle kształcie — niektórych kierunków dalszej pracy badawczej zmierzającej w stronę „pola dojścia” w poruszonej dziedzinie.