Znaczenie sarny europejskiej (Capreolus capreolus L.) jako rezerwuaru patogenów chorób odkleszczowych

Abstract

Sarna europejska jest najliczniejszym reprezentantem rodziny jeleniowatych. Na terenie Polski występują dwa uznane behawioralne ekotypy saren: sarna polna – stale bytującą na terenach polno-łąkowych oraz sarna leśna, która bytuje stale w lesie. Jako ssaki, sarny stanowią ważną grupę żywicieli dla kleszczy, które mogą być wektorami i/lub rezerwuarami m.in. dla Borrelia burgdorferi sensu lato, Anaplasma phagocytophilum i Babesia microti. Patogeny te są czynnikami etiologicznymi takich chorób jak borelioza z Lyme, anaplazmoza oraz babeszjoza. Celem pracy było określenie roli sarny europejskiej jako potencjalnego rezerwuaru dla czynników patogennych wywołujących choroby odkleszczowe. Badania prowadzono na wybranych terenach w województwie wielkopolskim. Materiał badawczy pochodził z obszarów Nadleśnictwa Podanin, gdzie występuje sarna leśna oraz terenów należących do PZŁ Czempiń, gdzie stale bytuje sarna polna. Badania obejmowały analizy faunistyczne i molekularne. Do badań faunistycznych zaliczono: zbiór kleszczy z roślinności oraz z żywicieli. Natomiast badania molekularne obejmowały izolację DNA z kleszczy I. ricinus zebranych z roślinności i ze zwierząt oraz detekcję patogenów w kleszczach i tkankach saren (krew i śledziona) wykrywanych metodą PCR i nested PCR. W przeprowadzonym badaniu zainteresowano się również stopniem infestacji poszczególnych części ciała u sarny, uwzględniając podział na sarnę polną oraz sarnę leśną. Z saren zebrano dwa gatunki kleszczy I. ricinus oraz I. hexagonus. Do badań molekularnych wykorzystano jedynie kleszcze z gatunku I. ricinus. W kleszczach zebranych z saren patogeny wykazano w 35%. Anaplasma phagocytophilum została wykazana w 31,9%, natomiast B. microti w 3,1%, nie stwierdzono obecności B. burgdorferi s. l. w badanym materiale. Natomiast ogółem w tkankach pobranych od saren patogeny wykazano w 52,4%. Zarówno A. phagocytophilum jak i B. microti były częściej stwierdzane w śledzionie niż w krwi badanych zwierząt. Riketsje tą wykazano w 49,4% badanych śledzionach, natomiast B. microti w 15,2% badanych prób śledzion. Ponadto u jednej sarny polnej w śledzionie wykazano obecność krętków B. burgdorferi s. l. Analiza genogatunku wykazała, że była to B. burgdorferi s. s. Z roślinności zebrano kleszcze z gatunku I. ricinus, wyjątek stanowił pojedynczy przedstawiciel gatunku D. reticulatus. Do analiz molekularnych wzięto jedynie osobniki I. ricinus. W kleszczach zebranych z roślinności patogeny wykazano ogółem w 22,8% badanych okazów. Babesia microti była najczęściej stwierdzanym patogenem w kleszczach na obu badanych terenach. Pierwotniak ten został stwierdzony u 40,0% badanych kleszczy z terenu Podanina oraz u 46,6% badanych kleszczy z terenu Czempinia. Anaplasma phagocytophilum występowała w kleszczach z mniejszą częstotliwością, została stwierdzona odpowiednio u 10,0% badanych kleszczy z terenu Podanina oraz u 13,3% kleszczy z terenu Czempinia, na badanym terenie Borrelia burgdorferi s. l. nie została stwierdzona w badanym materiale. Przeprowadzone badania potwierdziły rezerwuarową rolę sarny europejskiej dla A. phagocytophilum. Ponadto stwierdzenie obecności innych patogenów wywołujących choroby odkleszczowe może świadczyć o potencjalnej roli jaką odgrywa ten ssak w krążeniu B. burgdorferi s. l. oraz B. microti w środowisku. Wykazanie obecności B. microti i A. phagocytophilum w kleszczach świadczy o potencjalnym ryzyku narażenia ludzi i zwierząt na odkleszczową infekcję tymi patogenami na badanych terenach województwa wielkopolskiego.

The roe deer (Capreolus capreolus) is the most common deer in both Europe and Poland. There are two ecotypes of roe deer in Poland: the field-dwelling and the forest-dwelling type. The roe deer are very important hosts for ticks which are the main vector and/or reservoir of Borrelia burgdorferi sensu lato, Anaplasma phagocytophilum and Babesia microti. These pathogens can induce diseases such as Lyme borreliosis, human granulocytic anaplasmosis and babesiosis. The purpose of this work was to determine the role of roe deer as a potential reservoir for pathogenic agents that cause tick-borne diseases. The research was carried out in two selected areas in the Wielkopolskie voivodeship. The research material came from the Podanin Forest District, where there is a population of the forest roe deer, and areas belonging to the PZŁ Czempiń, where the field roe deer lives. The research included faunistic and molecular analysis. The fauna research comprised a collection of ticks from vegetation and from hosts while molecular research consisted in isolation of DNA from I. ricinus ticks collected from vegetation and animals and detection of pathogens in ticks and tissues from roe deer (blood and spleen) detected by the PCR and nested PCR techniques. The study also investigated the degree of infestation of particular parts of the roe deer body taking into account the distinction between the forest and field roe deer. Two species of I. ricinus and I. hexagonus ticks were collected from roe deer. Only I. ricinus were considered in the molecular research. Pathogens were found in 35% of the ticks collected from roe deer. Anaplasma phagocytophilum was found in 31.9% specimens, while B. microti in 3.1%. No B. burgdorferi s. l. were found in the examined material. In the tissues from roe deer pathogens were found in 52.4%. Both A. phagocytophilum and B. microti were more commonly found in the spleen than in the blood of the tested animals. The rickettsiae were found in 49.4% of the examined spleens, while B. microti in 15.2% of the samples. Additionally, in one field roe deer spleen the presence of B. burgdorferi s. l. spirochete was revealed. The analysis of the genus showed that it was B. burgdorferi s.s. I. ricinus ticks were collected from vegetation with the exception of a single D. reticulatus species representative. Only I. ricinus individuals were included in molecular analyses. Pathogens were discovered in 22.8% of the tested samples. Babesia microti was found in ticks from both areas. This protozoan occurred in 40% of the ticks from the Podanin area and in 46.6% of the ticks collected in the Czempiń area. Anaplasma phagocytophilum occurred in 10% of the ticks from the Podanin area and in 13.3% from the Czempiń area. No instances of Borrelia burgdorferi s. l. were found in the material. The research confirmed the reservoir role of roe deer for A. phagocytophilum. What is more, the finding of other pathogens causing tick-borne diseases may indicate the potential role of the mammal in the circulation of B. burgdorferi s. and B. microti in the environment. The occurrence of B. microti and A. phagocytophilum in ticks indicates the potential risk of human and animal exposure to tick-borne infection with these pathogens in the examined areas of the Wielkopolskie Voivodeship.