Tożsamość Łemków po polskiej i słowackiej stronie Karpat

Abstract

Łemkowie, zwani również Rusinami bądź Rusnakami, zamieszkują teren współczesnego pogranicza polsko-słowackiego od XIV w.. Obszar ten przez lata narażony był na: zmiany granic administracyjnych, przejścia wojsk i frontów, ścieranie się wpływów religijnych i kulturowych, przesiedlenia i inne zawirowania historyczne, co mogło doprowadzić do utraty tożsamości i poczucia wspólnoty zamieszkującej go ludności. Autorka w niniejszej pracy, odpowie na pytania: Czy Łemkowie - Rusini zamieszkujący północną część Karpat posiadają wspólną tożsamość? Jakie czynniki mają wpływ na poczucie ich odrębności? Który z elementów tożsamości jest dla nich najważniejszy? Z jakimi symbolami utożsamia się grupa? Jak przestrzennie rozkłada się poczucie ich samoświadomości? Odpowiedzi na powyższe pytania dostarcza literatura dotycząca: Łemków i Rusnaków oraz terminologia związana z tożsamością szeroko rozumianą. Sporządzono także badania pilotażowe służące do wyłonienia obszarów najistotniejszych z punktu widzenia badanej zbiorowości, tak by można było zająć się jej tożsamością. Następnie przeprowadzono badania metodą sondażu diagnostycznego: wywiady oraz obserwacje zgodnie z teorią ugruntowaną, która dała podwaliny do zrealizowania kwestionariusza ankiet. One natomiast pomogły uzyskać dane empiryczne i ostatecznie potwierdziły badanie. Dodatkowo autorka, sama będąc członkiem omawianej społeczności, od najmłodszych lat zna jej specyfikę, wpływające na nią zjawiska społeczne oraz ich wewnętrzne oddziaływania. W ocenie autorki wiedza połączona z zastosowaną metodologią badań, ich organizacją i przebiegiem pozwoliły na zachowanie dystansu pomiędzy subiektywną oceną badaczki, a obiektywizmem naukowym.

Lemkos, likewise known as Ruthenians or Rusnaks, have been inhabiting the area of the contemporary Polish-Slovak borderland since the 14th century. This area has been exposed for many years to: changes in administrative borders, passage of troops and war fronts, clash of religious and cultural influences, displacement and other historical turmoil. In consequence, the people living there could lose their self-awareness, and thus identity and a sense of community. In this article the author will try to answer the following questions: Do Lemkos / Ruthenians inhabiting the northern part of the Carpathian Mountains have a common identity? What factors affect a sense of their separateness? Which of the elements of identity is the most important to them? What symbols does the group identify with? How is a sense of their identity spatially distributed? In order to answer the above questions, the literature on Lemkos and Ruthenians, the notion of identity and identity issues of the group was reviewed. Pilot studies were made to identify the most salient areas from the point of view of the surveyed group, so that its identity could be addressed. The interviews and observations were conducted according to the well- established theory providing thus the author with the most important points of reference. A questionnaire was carried out giving empirical data and finally confirming the study. In addition, the author being a member of the discussed community from an early age is cognizant with its specificity, the social phenomena affecting it and their internal influences. Knowledge combined with the applied research methodology, their organization and course allowed the author to maintain the distance between the subjective assessment of the researcher and scientific objectivity.