Styl uprawiania polityki a kształtowanie i utrwalanie podziałów politycznych we współczesnej Polsce
Streszczenie
Zasadniczym elementem, na którym skupiona została uwaga autora były działania członków elity politycznej, rozpatrywane w kontekście funkcji, jakie pełnią lub mogą pełnić w systemie demokratycznym. Wychodząc z założenia, że o stabilności demokracji decyduje pewien rodzaj -aczkolwiek zawsze ma ona charakter subtelny - równowagi między konfliktem a konsensem należy ogólnie stwierdzić, że głównym celem pracy była identyfikacja uwarunkowań (możliwości i ograniczeń) konfliktu oraz konsensu we współczesnej polityce. Podstawowym zadaniem, jakie stało przed autorem dysertacji była zarazem eksplanacja i opis zjawisk, które stanowić mogą charakterystyczny dla działania jakiejś osoby lub środowiska zespół cech. Aby nadać poczynionym analizom pewien walor praktycznej stosowalności - co dla współczesnej politologii winno być realnym wyzwaniem -dodatkowym celem badawczym było poszukiwanie i wskazywanie takich mechanizmów, które mogą być dysfunkcjonalne dla jakości (sprawności, efektywności, komunikatywności, racjonalności i tak dalej) systemu politycznego.
Taka perspektywa determinuje pewne specyficzne ujęcie polityki. Politykę w tym kontekście rozumiano jako formę aktywności, której narzędziem jest słowo. Dlatego obszarem jej funkcjonowania - jej kreacji i wpływu na rzeczywistość społeczną - staje się debata polityczna, czy tzw. dyskurs polityczny zapośredniczony w interakcji pomiędzy odmiennie ulokowanymi w strukturze politycznej podmiotami.
Głównym obszarem, którego dotyczyła analiza była sfera, w której dochodzi do konfrontacji między dwiema partiami: Platformą Obywatelską oraz Prawem i Sprawiedliwością po roku 2005. Autor przyjął, że rywalizacja polityczna może się toczyć na różnych arenach - wszędzie tam, gdzie przedstawiciele różnych partii politycznych mogą wchodzić ze sobą we wzajemne interakcje. Mając na uwadze cel badania i przyjęte ogólne założenia zaproponowano dla analizy współczesnej polityki -na nowo zoperacjonalizowaną - kategorię stylu działania politycznego.
Jedno z ważniejszych pytań postawionych w rozprawie brzmiało: Jakie funkcje - o charakterze jawnym, bądź ukrytym - posiadają względem struktury politycznej wzajemnie adresowane działania (o charakterze dyskursywnym) przedstawicieli najważniejszych partii politycznych w Polsce? A w związku z tym: Czy politycy tych ugrupowań (swoimi działaniami w sferze dyskursywnej) przyczyniają się do poszukiwania ?odpowiedniej" równowagi między konsensem a konfliktem w demokratycznej polityce czy może ich działania służą utrwalaniu istniejących wcześniej podziałów politycznych, jak również kreowaniu nowych?
W części empirycznej pracy, autor - wykorzystując metodę analizy dyskursu - zweryfikował postawione hipotezy, będące propozycją odpowiedzi na powyższe pytania. Analizując zapisy konferencji prasowych przedstawicieli obu ugrupowań - zaprezentował dwa niezwykle podobne style uprawiania polityki. Na podstawie wypowiedzi polityków zidentyfikował szereg ograniczeń dla politycznego konsensu w relacjach pomiędzy największą partią rządzącą i opozycyjną w Polsce. Ważnym wnioskiem było również stwierdzenie, że społeczne i polityczne interakcje na linii PiS-PO ulegają swoistej rytualizacji, poddając w wątpliwość możliwości osiągania kluczowych dla demokracji wartości: kompromisu, współdziałania czy w ogóle racjonalnej dyskusji. Wzór wzajemnych interakcji odpowiada raczej teoretycznemu modelowi antagonizmu, opisanemu m.in. przez Chantal Mouffe.
W rozprawie autor postawił także drugie pytanie: W jaki sposób konflikt polityczny oddziałuje na świadomość społeczną zwolenników obu najważniejszych w polskim parlamencie ugrupowań? A także: W jaki sposób może się to przekładać na ich wzajemne interakcje? Poszukując odpowiedzi w toku analizy danych ilościowych (pochodzących z sondaży opinii publicznej w latach 2001-2010, m.in. na temat elektoratów negatywnych oraz wyborczych alternatyw), sformułował tezę, iż rok 2005 (wybory parlamentarne i prezydenckie) można traktować jako moment dynamizujący nie tylko konflikt na scenie politycznej, ale także pomiędzy elektoratami obu ugrupowań - konflikt społeczny. Author focuses on actions of political elite's members and analyzes them in the context of actual or possible functions in democratic system.
At the beginning of thesis author assumes that some kind of subtle balance between conflict and consensus determines stability of democracy. On the one hand this balance is conducive to political pluralism, on the other hand helps with rational conflict resolution. Therefore, the main purpose of the PhD thesis was an identification of determinants (possibilities and constraints) of conflict and consensus in contemporary politics. Another purpose was an explanation and description of phenomena, that are characteristic of person's or group's action. And supplementary purpose of the study was an identification of mechanisms, that are dysfunctional for quality (efficiency, effectiveness, comprehensibility, rationality) of political system.
In this context, politics means a form of activity in which a word is a tool. Therefore, the functioning area for political actions is political debate or so-called political discourse.
Author concentrates one's attention on sphere, in which take place a confrontation between two political parties: "Civic Platform" and "Law and Justice". Researcher ascertains that political rivalry carries on various areas, namely wherever members of various political parties can develop reciprocal relationships (social interaction). After formulating of main and detailed research's purposes and also suggesting of theoretical assumptions author proposes a new analytical term:
"style of politics".
One of most important questions in the PhD thesis is: "Do politicians of two parties ("Civic Platform" and "Law and Justice”) contribute to developing of functional balance between conflict and consensus in democratic political relationships or perhaps consolidate old and create new political divisions?". The empirical part of the PhD thesis is a hypothesis verification process.
In the verification process author applies the method of discourse analysis. Analyzing recordings from press conferences with politicians (members of two most important parties in Poland), author shows two similar styles of politics. On the basis of statements during press conferences author describes many constraints for consensus in relationships between ruling and opposition parties in polish political system. Social and political interactions between "Civic Platform" and "Law and Justice" are subject to ritualization (the process in which different forms of behavior are modified and combined to form a ritual). Therefore, they correspond with theoretical model of antagonism (that was described by Chantal Mouffe).
In the PhD thesis author poses second question: "In what way political conflict (antagonism) influence the social consciousness of followers and their reciprocal relationships?". With reference to quantitative data (results of the opinion poll) we can admit, that since presidential and parliamentary elections in 2005 these relationships are more antagonistic. Author draws this conclusion after analyzing data to the point of electoral alternatives and negative electorate.