„Rządzicha oleszycka” - dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego na przełomie XVII i XVIII wieku

Abstract

Nadrzędnym celem rozprawy było określenie charakteru i mechanizmów kształtowania patronatu kobiecego w środowisku szlacheckim okresu saskiego. Dla przeanalizowania zagadnienia wybrano środowisko dworskie kasztelanowej Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej (zm. 1726 r.), nazywanej ze względu na posiadaną pozycję i władzę - „rządzichą oleszycką”.

Patronat sprawowany przez Elżbietę dotyczył wszystkich ważnych dla ówczesnego społeczeństwa kwestii. Począwszy od wsparcia materialnego, aż po ułatwianie karier urzędniczych. Pozycja, którą osiągnęła umożliwiła jej sprawowanie patronatu na płaszczyźnie politycznej - rzadszej wśród kobiet. Praca składa się z czterech rozdziałów oraz aneksu zawierającego próbę nakreślenia itinerarium kasztelanowej Sieniawskiej. Omówiony został zarys kształtowania się majątku Sieniawskiej oraz rodzaje jej gospodarczych przedsięwzięć. Ukazano genezę zjawiska patronatu kobiecego i jego silne powiązanie z instytucją dworu. Głównie przekształcenia kulturowe środowisk dworskich mające wpływ na położenie kobiet. Pokazano związki rozwoju patronatu z formowaniem elity magnackiej.

Zasadniczą częścią pracy jest przedstawienie środowiska skupionego wokół patronki - Elżbiety Sieniawskiej oraz relacji zachodzących w jego obrębie. Omówienia dokonano poprzez pryzmat kręgów otaczających protektorkę, tworzonych przez rodzinę, przyjaciół, bliskich współpracowników oraz klientów i sług dworu. Pokazano także te grupy, które pracowały na rzecz dworu lub współpracowały z nim, ale nie były włączone w jego strukturę. Pracę zamyka scharakteryzowanie struktury najbliższej patronce, lecz najniższej w hierarchii - ludzi dworu - zespołu obsługującego i organizującego codzienność magnata.

The primary purpouse of the thesis was to determine the type and mechanisms of feminine patronage in the nobility environment in Poland under the Saxon rule and, to a lesser extent, to focus on the experience of individual careers cliental. To examine this issue the example of Elizabeth Lubomirska Sieniawska (1669-1726), by reason of her position and power called "rządzicha oleszycka" (Ruling Lady of Oleszyce), was chosen. Elizabeth's patronage was exercised by all concerned issues for contemporary society, starting from material support to the facilitation of career civil servants. Due to gained position Sieniawska's patronage funcioned also in the politics - less frequent among women. The effectiveness of her protectorate attested numbers of people from different social circles, seeking her protection.

The thesis consists of four chapters and an annex containing an the itinerary of Sieniawska. The thesis presents an outline of development of the property Sieniawska and types of its business activities. It shows the origin of the phenomenon of feminine patronage and its strong relationship with the institution of the court. It presents cultural transformations of royal court environments affecting the status of women, such as the courts of queens of French nationality - Marie Louise Gonzaga and Maria Kazimiera d'Arquien Sobieski. The thesis shows the development of patronage relationships with the formation of aristocratic elite.

The main part of the work presents the environment centered around the patron - Elizabeth Sieniawska and her various patronal relationships which were discussed by the prism of social circles created by family, friends, close associates and customers, and the servants of the court. Also separately the group working for the court or cooperate with it was presented. The work was summarized by the characteristics of the structure of the mansion's people, nearest to the patron but the lowest in the hierarchy. That team was to support and organize daily magnate's life.