Zaimki zwrotne w języku wczesnonowoangielskim

Abstract

Praca podejmuje próbę opisu użycia zaimków zwrotnych w okresie wczesnonowoangielskim. Wybór powyższego tematu umotywowany jest specyficznym statusem zaimków zwrotnych, które z powodów przedstawionych poniżej nazywane są w pracy zaimkami z SELF (SELF pronouns w języku angielskim). Nazwa zaimki zwrotne sugeruje funkcję anaforyczną wynikającą z zależności interpretacyjnej pomiędzy zaimkiem z SELF a jego poprzednikiem w obrębie jednego zdania. Jednakże, oprócz funkcji zwrotnej, zaimki z SELF pełnią również funkcję emfatyczną. Do opisu zaimków z SELF jako zaimków anaforycznych zastosowano w pracy teorię wiązania (binding theory, BT) w ujęciu Reinhart i Reulanda (1993), natomiast opis emfatycznych użyć tychże zaimków wykorzystuje modele pragmatyczne oraz analizę dyskursu. Większość prac dotyczących analizy zaimków z SELF skupia się tylko na jednej z ich funkcji. Mamy więc do czynienia albo z pracami poświęconymi zaimkom z SELF jako zaimkom zwrotnym, albo z pracami analizującymi te zaimki jako formy emfatyczne. Niniejsza praca jest próbą przedstawienia obydwu tych użyć, ze szczególnym uwzględnieniem wzajemnego przenikania się zależności składniowych oraz pragmatycznych w obrębie dyskursu, w którym występuje zaimek z SELF.

Wybór ram czasowych, to znaczy języka wczesnonowoangielskiego, podyktowany jest specyfiką roli jaką zaimki z SELF pełniły w owym języku. Z jednej strony pełniły one kluczową funkcję w tak zwanej głównej strategii refleksywizacyjnej. Z drugiej zaś strony, w odróżnieniu od współczesnej angielszczyzny, nie były jedynymi formami zaimka zwrotnego; w tej samej roli używano również nadal zaimka osobowego. Celem pracy było szczegółowe opisanie czynników wpływających na użycie każdej z tych form w funkcji zwrotnej.

Kolejną cechą charakterystyczną okresu wczesnonowoangielskiego jest silny związek zaimków z SELF z pragmatyką i dyskursem, a mianowicie ich częste powiązanie z występowaniem kontrastu. Chociaż, występowanie zaimków z SELF w języku wczesnoowoangielskim nie zawsze powiązane było z obecnością kontrastu w dyskursie, zaimki te nigdy nie straciły potencjału do sygnalizowania jego obecności. Ponieważ historycznie 'self', pierwotnie jako przymiotnik, a później jako część zaimka złożonego pełnił rolę formy emfatycznej, stosowanej między innymi w celu uwypuklenia kontrastu, należy się spodziewać, że w momencie kiedy istnieje wybór pomiędzy dwoma wariantami zaimka zwrotnego, wybór ten może być podyktowany nie tylko czynnikami natury składniowej, ale także względami pozaskładniowymi. W konsekwencji, niniejsza praca dostarcza ciekawych wniosków odnośnie do współzależności między składnią a dyskursem.

The study describes the use of reflexive pronouns in Early Modern English.The choice of the subject matter is motivated by the specific status of reflexive pronouns which, for reasons presented below, are referred to in the study as SELF pronouns. The name reflexive pronouns suggests the anaphoric function resulting from the interpretative dependence between the SELF pronoun and its antecedent within one sentence. However, apart from the reflexive function, SELF pronouns fulfil also the emphatic function. The analysis of SELF pronouns as anaphoric pronouns was carried out in the study within the framework of the Binding Theory related Reflexivity Theory by Reinhart and Reuland (1993). The analysis of the emphatic use of these pronouns was carried out with recourse to pragmatic models and discourse analysis. Most studies devoted to the analysis of SELF pronouns focus only on one of their functions. Thus we deal with studies devoted to SELF pronouns as reflexive pronouns, or with papers analysing these pronouns as emphatic forms. The present work aims at presenting both these uses, with an emphasis on mutual interplay between syntactic and pragmatic factors within the discourse in which the SELF pronoun appears.

The choice of time frames, that is the Early Modern English period, was dictated by the specific role which SELF pronouns fulfilled in that period. On the one hand, they fulfilled the key function in the so called main reflexive strategy. On the other hand, as contrasted with modern English, they were not the only forms of the reflexive pronoun. Personal pronouns were still used in the same function. The study aimed at presenting an extensive description of the factors conditioning the use of each of these reflexive forms.

Another characteristic feature of the Early Modern English period is the strong connection of SELF pronouns with pragmatics and discourse, namely their frequent connection with contrast. Although the occurrence of SELF pronouns in Early Modern English was not always tied with the presence of contrast in the discourse, these pronouns never lost the potential to signal its presence. Because historically 'self', originally as an adjective, and later as part of a compound pronoun, performed the role an emphatic form used among other things to signal contrast, one ought to expect that when there is a choice between the two variants of the reflexive pronoun, this choice may be dictated not only by factors of the syntactic nature, but also by extrasyntactic ones. Consequently, the study delivers interesting conclusions about the interdependences between syntax and discourse.