Geograf „dusz i serc ludów” czy piewca kolonializmu? Afrykańskie relacje Antoniego Ferdynanda Ossendowskiego z dzisiejszej perspektywy

Abstract

Antoni Ferdynand Ossendowski pragnął przywieźć z podróży nie tylko barwne wspomnienia przydatne do wykorzystania w książkach, ale również zbiory zoologiczne, botaniczne i etnograficzne, a nawet film przyrodniczy. Jego relacje z Afryki ujawniają dwie główne role narratora, a zarazem postawy wobec inności – zafascynowanego egzotyką pisarza bądź skrupulatnego naukowca. Nadrzędnym celem, który przyświeca tworzeniu owych obrazów jest jednak zawsze atrakcyjność literacka opowieści, pozwalająca dotrzeć do jak największej liczby odbiorców. Artykuł charakteryzuje afrykańską twórczość podróżniczą A.F. Ossendowskiego umieszczając ją na tle wcześniejszej tradycji polskich podróży na ten kontynent oraz teoretycznych założeń prozy reportażowej.

From his journeys, Antoni Ferdynand Ossendowski brought not only memories useful while writing his books, but also zoological, botanical and ethnographical collections. What is more, the traveller was also preparing an environmental movie. In Ossendowski’s African stories we can find two main creations of narrator and his attitude towards otherness – gushing writer and meticulous scientist. That is because books should seem attractive for the reader. In this article I characterize Ossendowski’s African stories against the background of polish literature related to journeys to Africa and the theory of reportage.