Urzędnicy miejscy Kazimierza koło Krakowa od połowy XVI do końca XVIII wieku

Abstract

Celem niniejszej rozprawy jest analiza kazimierskiego środowiska urzędniczego w okresie wczesnonowożytnym: struktury administracji miejskiej, pochodzenia, wykształcenia i koneksji rodzinnych urzędników, zwyczajów panujących w ratuszu, zależności pomiędzy urzędnikami kazimierskimi a wielkorządami krakowskimi, a także zwrócenie uwagi na relacje, a zwłaszcza konflikty, jakie zachodziły pomiędzy urzędnikami a pospólstwem. Pod uwagę został wzięty kontekst wojen, okupacji i klęsk elementarnych mających wpływ na kondycję gospodarczą i demograficzną miasta. Ponadto zwrócono uwagę na socjotopografię miasta Kazimierza. Zakres chronologiczny rozprawy obejmuje okres od połowy XVI do końca XVIII wieku. Cezury określono na podstawie istotnych dla miasta i mieszczan wydarzeń: na połowę szesnastego wieku przypadają początki funkcjonowania zinstytucjonalizowanych, usankcjonowanych prawnie reprezentacji pospólstwa, zaś granicę końcową wyznacza upadek Rzeczypospolitej i ostateczne włączenie Kazimierza do monarchii habsburskiej. W niniejszym studium poddano analizie struktury społeczne, przebieg karier administracyjnych poszczególnych osób i rodzin, a ponadto poruszono kwestie koligacji i majątków. Pomimo iż w epoce nowożytnej miasta prawa niemieckiego pozostawały przy przyjętych wzorcach (magdeburskimi jego odmianach), to w pewnych aspektach ich ustrój podlegał indywidualizacji, a także ulegał wpływowi kilku znaczniejszych miast z obszaru Rzeczypospolitej. Wpływ ten przyjmował formę adaptacji przez miasta mniejsze rozwiązań ustrojowych administracyjnych wypracowanych w miastach bardziej rozwiniętych, czego dobrym przykładem były relacje kazimiersko-krakowskie. W badaniach zastosowano wiele metod używanych w naukach historycznych, w tym metody ilościowe, metodę porównawczą i genealogiczną. Na szczególną uwagę zasługuje szeroko stosowana metoda prozopograficzna, dzięki której udało się uzyskać portret zbiorowy kazimierskiej elity urzędniczej w okresie wczesnonowożytnym. Rozprawa została podzielona na dwie części. W pierwszej części pracy omówiono urzędy kazimierskiego samorządu miejskiego takie jak rada miejska, ława sądowa, wójtostwo i kancelaria. Uwagę poświęcono także reprezentacji pospólstwa i innym urzędom tudzież służbom komunalnym, w tym personelowi pomocniczemu. Przedstawiono sposób wyboru/nominacji członków tych gremiów, podział ich kompetencji i uprawnienia, a także relacje z wielkorządami krakowskimi. Zwrócono ponadto uwagę na terminy elekcji, regulacje prawne, a także na nadużycia władzy i walki o wpływ na zarządzanie miastem, jakie pospólstwo toczyło z radą. Natomiast w drugiej części rozprawy nakreślono portret zbiorowy urzędników kazimierskich. Przedstawione zostały kwestie dotyczące ich pochodzenia, przebiegu karier, jak również struktury zawodowej grupy rządzącej. Poruszono również temat przemian wspomnianej struktury zawodowej, a ponadto omówiono wykształcenie, koneksje rodzinne i majątki urzędników. Z kolei w aneksie pracy umieszczono spisy urzędników, opracowane zgodnie z zasadami przyjętymi w serii Spisy urzędników miejskich z obszaru dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza. Niniejsza rozprawa powstała w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki nr 0087/NPRH3/H11/82/2014: "Urzędnicy miejscy z ziem dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza w XIII-XVIII wieku".

The purpose of dissertation is to analyze group of municipal officials in the Kazimierz city in the early modern period: the structure of municipal administration, places of births, education and family connections of officials, customs prevailing in the town hall, relations between officials of Kazimierz and central officials (so-called Grand-ruler of Krakow), as wen as relations between clerks and common people living in the city. The context of wars, occupations and disasters of elementary is taken into account, because of its influences on the economic and demographic condition of the city. In addition, attention was paid to the sociotopography of the city of Kazimierz. The chronological scope of the dissertation involves the period from the mid-sixteenth to the end of the eighteenth century. Caesura is establish on crucial events for the city and townspeople: in the middle of the sixteenth century, institutionalized and sanctioned representation of community began to function, and the final boundaries is marked by the fall of the Commonwealth and the final incorporate of Kazimierz to the Habsburg's monarchy. In doctoral thesis were analyzed social structures, careers of individual persons and families, and family relationships between clerks. Despite, that in the early modern period, cities of so-called German law stayed with accepted standards, in some aspects its system was individualized, and influenced by few greater cities of Commonwealth. Administrative and constitutional solutions used in more developed cities were applied in smaller cities and towns. Example of this were relationships between Kazimierz and Krakow Many methods, employed in historical studies were used in the research, including quantitative methods, comparative and genealogical methods. Particularly noteworthy is the widely used prosopographic method, thanks to which it was possible to obtain a collective portrait of the Kazimierz official elite in the early modern period. The dissertation was divided into two parts. The first part of the work discusses the offices of the Kazimierz municipal government, such as the city council, judge's bench, mayor's office and chancellery. Attention was also paid to the representation of the community and other offices and municipal services, including support staff. The method of selecting / nominating members of these bodies, division of their competences and rights, as well as relations with Grandruler of the Kraków are presented too. Moreover there are described election dates, legal regulations, as well as abuses of power and the struggle for influence on the city's management, which the community took with council. Whereas in the second part of the dissertation was outlined a collective portrait of Kazimierz officials. Issues related to their places of birth, individual careers as well as the professional structure of the ruling group were presented. The theme of changes in mentioned professional structure was also raised, as the education, family connections and property of officials were discussed. In the annex to the work, lists of officials were prepared (in accordance with the rules adopted in the series Lists of city officials from the territory of the former Polish-Lithuanian Commonwealth, Silesia and Pomerania). This dissertation was created under the grant of the National Program of Development Humanities no. 0087/NPRH3/H11/82/2014.