Les Problémes de structure immanente dans le syntagme nominal abstrait complexe en français et en italien

Abstract

Autorka w niniejszej monografii proponuje analizę grupy nominalnej, złożonej z dwóch rzeczowników połączonych przyimkiem de/dl. Pierwszy człon grupy nominalnej (NO Jest rzeczownikiem abstrakcyjnym, drugi zaś (N2) - konkretnym. Wzięte zostały pod uwagę Jedynie grupy nominalne znajdujące się w kontekście zdaniowym i jedynie stojące w pozycji dopełnienia. Powyższe założenia wydaja się istotne dla jasnego i dokładnego opisu struktury grup nominalnych złożonych. Praca ta została metodologicznie podporządkowana teorii składni semantycznej prof. Stanisława Karolaka. Rozróżnia ona dwie płaszczyzny Języka: treści i wyrażenia; podporządkowując te ostatnią płaszczyźnie treści. W płaszczyźnie treści wyróżnia się dwa terminy: predykaty i argumenty. Funkcja argumentu polega na wskazaniu przedmiotu a funkcja predykatu - na orzekaniu czegoś o tym przedmiocie. Predykaty mogą implikować jeden lub więcej argumentów. Jeśli pozycje argumentowe otwierane przez predykat są wypełnione, otrzymujemy propozycje zamkniętą. Niewypełnienie tych pozycji powoduje powstanie propozycji otwartej. Wychodząc z założenia, że rzeczownik abstrakcyjny jest członem konstytutywnym grupy imiennej, autorka przeprowadziła najpierw Jego analizę (rozdział I), a następnie przystąpiła do analizy przydawki rzeczownej i przymiotnej, określającej N1 (rozdział II). Nie znaczy to Jednak, że można opisywać zupełnie oddzielnie te dwa człony grupy imiennej. Zajęcie się wyłącznie członem konstytutywnym grupy i niebranie pod uwagę jednocześnie członów określających doprowadziłoby z pewnością do fałszywych wniosków, szczególnie na temat determinacji grupy w jeżyku francuskim i włoskim. Zatem, myślą przewodnia pracy było akcentowanie relacji występujących pomiędzy obydwoma członami syntagmy. W celu rozpoczęcia analizy grup imiennych abstrakcyjnych przyjęto Jedno z wielu rozróżnień pomiędzy rzeczownikami abstrakcyjnymi i konkretnymi (§1). Według przyjętej przez autorkę definicji prof. S.Karolaka, rzeczownik konkretny charakteryzuje się wchłonięciem jednej pozycji argumentowej. Autorka pokusiła się o dalsze rozróżnienia; a mianowicie pomiędzy rzeczownikami wchłaniającymi argument przedmiotowy, rzeczownikami wchłaniającymi argument propozycjonalny (§2) i w końcu takimi, które wchłaniają argument ze swojej struktury semantycznej inherentnej (§3). Korzystając z tych rozróżnień, autorka mogła przedstawić adekwatna analizę relacji semantyczno-syntaktycznej istniejącej pomiędzy członem konstytutywnym i jego adnominalnymi określnikami. W języku francuskim i włoskim zasadniczym problemem pojawiającym się podczas opisu grupy imiennej abstrakcyjnej jest rodzajnik. Równie ciekawym zagadnieniem jest zbadanie, czy rzeczowniki abstrakcyjne mogą występować w liczbie mnogiej. Wybór rodzajnika określonego lub nieokreślonego oraz możliwość przyjmowania liczby mnogiej zależy od kombinacji wielu czynników. Zależy od tego, czy dana grupa Jest użyta szczegółowo czy ogólnie (§4), od tego, czy jest wykładnikiem propozycji nuklearnej czy derywowanej (§5) oraz od tego, jaki typ predykatu jest wyrażony przez człon konstytutywny grupy (§6). Główna reguła użycia rodzajnika zależy od zupełności lub niezupełności grupy nominalnej. Została ona zilustrowana wieloma przykładami (§ 7, 8 i 9). W drugim rozdziale swojej pracy autorka przeprowadziła analizę pozycji adnominalnej. Mogą w niej występować rzeczowniki poprzedzone rodzajnikiem określonym, rodzajnikiem nieokreślonym, rzeczowniki nie poprzedzone żadnym rodzajnikiem oraz przymiotniki odrzeczownikowe. Pominięto inne rodzaje określników. Rzeczą szczególnie interesującą było pytanie w jakim stosunku występują wymienione określniki adnominalne: czy pozostają w opozycji, czy też mogą alternować. V tym celu autorka porównała funkcjonowanie przydawki przymiotnej i rzeczownej (§1). Doszła do wniosku, że przymiotnik odrzeczownikowy charakteryzuje się brakiem autonomii składniowej: wyrażając jakiś predykat, może się jedynie odnosić do innego predykatu. W konsekwencji, nie może on uzupełnić syntagmy, w której występuję. Jest to jego użycie właściwe. Jedynie sekundarnie, przymiotnik odrzeczownikowy może interpretować pozycję argumentową otwartą przez człon konstytutywny syntagmy. Spełnia on te funkcje dopiero wtedy, gdy żaden inny element językowy, np. rzeczownik, nie znajduje się w tej pozycji argumentowej. Użycie właściwe i sekundarne (to ostatnie zwane jest również kontekstualnym) przymiotnika odrzeczownikowego zostało przedstawione w §2. Przymiotnik w użyciu właściwym charakteryzuje się istnieniem zmiennej predykatowej w swojej strukturze semantycznej inherentnej. Dla Jej oznaczenia użyto symbolu "jak", który ma podkreślić jej relacyjny charakter. Przymiotnik w użyciu właściwym składa się zatem z pojęcia w nim zawartego (A(«x»)) oraz z implicytnego predykatu relacyjnego (R). Jego strukturę inherentna można przedstawić w następujący sposób: R + A («x») gdzie A oznacza stałą predykatową, «X» wchłonięcie pozycji argumentowej. Przymiotnik w swym użyciu sekundarnym nie zawiera tego predykatu relacyjnego w strukturze inherentnej. Jeśli chodzi o determinacje grupy H+Przymiotnik, jedynie przymiotnik użyty kontekstualnie może uzupełnić grupę nominalną. Możliwość alternacji przydawki rzeczownej z przymiotna zmusza do zadania sobie pytania: który człon syntagmy alternuje z przymiotnikiem? Jest to albo rzeczownik nie poprzedzony żadnym rodzajnikiem (H2), albo rzeczownik poprzedzony rodzajnikiem (N3). Przymiotnik może alternować z członem H2, jeśli jest niemożliwe jego użycie sekundarne. Altenacja przymiotnika z członem N3 jest możliwa w wypadku, gdy jest on powołany do uzupełnienia syntagmy z braku innego bardziej samodzielnego składniowo elementu językowego, jakim jest rzeczownik. Autorka opisała warunki jakie należy spełnić, aby nastąpiła alternacja oraz podała wiele przykładów z literatury i prasy francuskiej i włoskiej, które ilustrują proponowane reguły alternacji (§5 i 8). To samo uczyniła w wypadku braku alternacji (§6 i 7). Na zakończenie, autorka chciała podkreślić ważkość omawianych zagadnień, co wnioskuje z ich pomijania w gramatykach języka francuskiego i włoskiego. Zarówno problem wyboru rodzajnika przed rzeczownikiem abstrakcyjnym, jak aktualne zagadnienie użycia przymiotników odrzeczownikowych jest szczególnie ważne dla Polaków - studentów romanistyki.