Problemy wychowania dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną a wsparcie społeczne ich rodzin

Abstract

W dysertacji p.t.: „Problemy wychowania dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną a wsparcie społeczne ich rodzin” za główny cel badań przyjęto rozpoznanie problemów wychowania i realizacji zadań wychowania oraz subiektywnej oceny oferowanego wsparcia społecznego ukazywanych przez rodziców dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną (GNI), niekorzystających oraz korzystających z instytucjonalnej opieki i rehabilitacji pozadomowej. W opracowaniu założeń teoretycznych odwołano się do modelu wychowania rodzicielskiego J. Belsky’ego (1984, 2014), który po modyfikacji przyjęto za podstawę teoretyczną badań własnych. Zastosowana procedura badawcza lokuje prezentowane badania w modelu teoretyczno-praktycznym, z uwzględnieniem strategii badań mieszanych (Creswell 2013) wykorzystano równoległą strategią transformatywną, w której dane jakościowe i ilościowe pozyskiwane są równolegle (tamże, s. 231). W części jakościowej badań (tamże, s. 43) posłużono się metodą wywiadu oraz ankiety, dla których jako technikę przyjęto analizę treści przekazu ustnego nagrywanego (Noga 2014). Dla realizacji części ilościowej badań wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, a w jej ramach technikę skali i ankiety. Na podstawie przyjętych założeń teoretycznych sformułowano dwa równorzędne problemy główne, które wskazywały kierunek poszukiwań empirycznych. Dla problemu opisowego nie postawiono hipotez. Natomiast dla problemu zależnościowego sformułowano jedną główną, trzy ogólne i osiem szczegółowych hipotez badawczych. Badaniami objęto grupę 60 rodzin dzieci z GNI, korzystających i niekorzystających z instytucjonalnych form zajęć rewalidacyjno-wychowawczych w wybranych placówkach specjalnych i ogólnodostępnych realizujących zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze dla osób z GNI na terenie województwa małopolskiego. W analizie części jakościowej badań posłużono się kodowaniem wywiadów. Za cel kodowania przyjęto ustalenie tematów i wątków oraz treściowe i znaczeniowe ich porównanie. Dla oceny poszukiwanych zależności w części ilościowej dokonano obliczeń za pomocą testu chi-kwadrat (z korektą Yatesa) oraz testu Fishera tam, gdzie pojawiały się niskie liczności oczekiwane. Analiza treści przekazu ustnego nagrywanego (wywiadów z badanymi rodzicami) pozwoliła na rozpoznanie ośmiu tematów dotyczących problemów wychowania rodzicielskiego dzieci z GNI. Na podstawie analiz statystycznych wykazano, że na sposób realizacji zadań wychowania rodzicielskiego wpływają między innymi: styl wychowania rodzicielskiego, postawy rodzicielskie badanych matek, umiejętności samoobsługowe dziecka z GNI (zaliczone do rozwoju dziecka) oraz przyczyna niepełnosprawności dziecka z GNI (zaliczone do cech dziecka). Zebrane dane empiryczne dały podstawę do stwierdzenia, iż zgodnie z opinią badanych wsparcie nieformalne jest najwyżej ocenianą formą wsparcia. Weryfikacja przyjętych założeń przedstawiona została za pomocą graficznej prezentacji, tj. procesualnego modelu problemów wychowania rodzicielskiego w rodzinie z dzieckiem z GNI. Na podstawie uzyskanych wyników badań zaproponowano formy wsparcia rodzin wychowujących dzieci z GNI możliwe do realizacji w placówkach specjalnych, w których dzieci te wypełniają obowiązek szkolny, jako najbliższego środowiska.

The main research objective in the dissertation entitled: ‘Problems in the upbringing of children with profound intellectual disability and social support for their families’ was to identify the problems in the upbringing and the implementation of upbringing tasks as well as the subjective evaluation of social support offered by parents of children with profound intellectual disability (profound ID), both making use and not making use of the centre- based rehabilitation. In developing the theoretical assumptions, reference was made to the parenting model by J. Belsky (1984, 2014), which, after modification, was adopted as the theoretical basis for own research. The applied procedure places the presented research in the theoretical-practical model, including the mixed research strategy (Creswell 2013). The research made use of a parallel transformative strategy, in which qualitative and quantitative data were obtained in parallel (ibid., p. 231). In the qualitative part of the research (ibid., p. 43), the method of interview and questionnaire was used. It was applied to analyse the content of the recorded reports (Noga 2014). For the quantitative part of the research, the method of a diagnostic survey was used, and as a part of it, the scale and survey technique. On the basis of the adopted theoretical assumptions, two equal main problems were formulated, which indicated the direction of empirical research. There were no hypotheses for the descriptive problem. However, for the quantitative problem, one main, three general and eight detailed research hypotheses were formulated. The research covered a group of 60 families of children with profound ID, using and not using institutional forms of remedial education classes in selected special and public facilities that carry out remedial education classes for people with profound ID in the Małopolska Province. In the analysis of the qualitative part of the research, interview coding was used. The purpose of coding was to identify themes and sub-themes and to compare them in terms of the content and meaning. In order to evaluate the dependencies sought in the quantitative part, calculations were made using the chi-square test (with Yates' correction) and the Fisher's test for the low expected frequencies. The analysis of the content of the recorded reports (interviews with the surveyed parents) allowed for the identification of eight topics concerning the problems of parental upbringing of children with profound ID. Based on statistical analyses, it has been shown that the way of implementing parental education tasks is influenced, i.a. among others by: parenting style, parental attitudes of the surveyed mothers, self-service skills of a child with profound ID (included in the child's development) and the cause of the child's disability with profound ID (included in the child's characteristics). The collected empirical data gave rise to the conclusion that, according to the opinion of the respondents, informal support is the highest-rated form of support. The verification of the assumptions was presented by means of a graphical presentation, i.e. a processual model of parenting problems in a family with a child with profound ID. On the basis of the obtained research results, some forms of support were proposed for families bringing up their children with profound ID that could be implemented in special institutions, where these children fulfil their school obligation, as the closest environment.