Pokoleniowy potencjał polityki

Abstract

Dystans sięgający ponad pół wieku od wydarzeń kojarzonych w świecie z kontrkulturową rewoltą, ponad trzy dekady przemian polskiej gospodarki, chwiejne losy demokratycznego porządku i państwa opiekuńczego przeżywającego pokerowe „sprawdzam”, a przede wszystkim procesy o znaczeniu globalnym, kojarzone z prognozowanymi kryzysami – klimatycznym, demograficznym i związanym z redystrybucją zasobów – stanowią ważny powód do ponownego przemyślenia kategorii jaką jest pokolenie, kontekstów historycznych rzutujących na jego, a właściwie ich tożsamość, statusu pokoleń w życiu społecznym i politycznym, relacji wzajemnych obywateli, których numery PESEL zaczynają się od kolejnych cyfr. Przedmiotem analizy w przygotowanej monografii są zatem tradycje przeszłych pokoleń oraz wyzwania, szanse, ograniczenia uczestnictwa różnych generacji we współczesnym życiu społecznym, politycznym, w kulturze. Zaangażowanie polityczne przedstawicieli kategorii społecznych wyróżnianych według wieku wiązało się w przeszłości z różnymi okolicznościami. Najważniejsze były niewątpliwie konsekwencje wojen, projektowane zmiany ustrojowe lub kontestowane polityczne realia. Dziś losy ludzkie determinuje pandemia SARS-COV-2, kolejna trauma rzutująca na specyfikę doświadczeń, kształtująca wzory zachowań. Wskaźnikiem dokonujących się lub/i dokonywanych współcześnie przewartościowań staje się z pewnością obserwowane uczestnictwo młodych i starszych obywateli w wyborach, na scenie politycznej, w ruchach o charakterze kontrhegemonicznym. Interesująca jest też partycypacja przedstawicieli różnych generacji w procesach podejmowania decyzji, ich obecność w dyskursie publicznym, uwzględnianie potrzeb w programach partii, podobnie jak orientowanie polityk publicznych na konkretne, dedykowane określonym kategoriom wiekowym rozwiązania. Zmiany w strukturze demograficznej (prawie 1/4 Polaków to osoby 60+) oraz zmiany technologiczne, rzutujące na przeobrażenia rynku pracy, są wyzwaniem dla badających i planujących politykę oświatową, zdrowotną i społeczną. Interesujące (i ze wspomnianego powodu ważne) są różne aspekty działań podejmowanych przez rząd lub samorządy, ukierunkowanych bądź na grupy starszych obywateli (polityka senioralna), bądź na młodych (polityka młodzieżowa). Czymś innym są jednak rozwiązania, a czymś innym ich społeczny odbiór. Autorzy opracowania chcą zwrócić uwagę na pokoleniowy potencjał polityki – czyli to wszystko, co niekoniecznie w widoczny sposób inspiruje i wspiera polityczne decyzje lub strategie. Między innymi chodzi o preferencje polityczne, opinie i postawy, partycypację przedstawicieli generacji, które wchodzą na rynek pracy lub go opuszczają. Nie bez znaczenia są systemy wartości ukształtowane tradycją, pozwalające się orientować w świecie zdominowanym przez technologię, media oraz kryzys pracy. Na potencjał pokoleń można z pewnością patrzyć dużo szerzej, poprzez różne realia historyczne, geograficzne, kulturowe, wprzęgać w interpretacje konkurencyjne paradygmaty i teorie. Czy jest on zawsze polityczny? Implikowałoby to konflikt, którego ramą jest pula zasobów, jakimi ludzkość dysponuje, dostępności dóbr i usług, umiejętności ich wykorzystania i adaptacji w sytuacjach kryzysowych. Okoliczności naszego życia bywają różne, część obywateli radośnie, część z dystansem lub z oburzeniem reaguje na każdą zmianę. Trudno nie dostrzegać jak liczne są przyczyny zmian zachodzących w społeczeństwach i państwach, osobliwie najbardziej interesuje nas rodzimy kontekst i dająca się obserwować retrospekcja przewrotowa, w znaczeniu jakie temu pojęciu nadawał Kazimierz Kelles-Krauz. W książce tylko niekiedy wykraczamy poza Polskę, przyglądając się przykładowo europejskiej ofercie edukacyjnej, holenderskim partiom senioralnym, ukraińskiej młodzieży. Można – i jest ku temu czas – zastanawiać się, jaki świat tworzymy i jaki zostawiamy dla przyszłych...