Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900). Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie

Abstract

Niniejsza dysertacja doktorska prezentuje sylwetkę Władysława Łuszczkiewicza (1828-1900), pierwszego dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie. Łuszczkiewicz należy do jednych z najwybitniejszych osobistości XIX-wiecznego Krakowa. Bohater niniejszej dysertacji to ceniony naukowiec, historyk sztuki, artysta malarz, pedagog, muzealnik. Był osobą wszechstronnie wykształconą – ukończył studia z zakresu filologii i historii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz studia malarskie w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Wojciecha K. Stattlera. Po uzyskaniu stypendium przez dwa lata kontynuował swoją edukację w École des Beaux Arts w Paryżu. Po powrocie do Krakowa, Łuszczkiewicz związał się zawodowo (jak się okazało – na kilkadziesiąt lat) z tamtejszą Szkołą Sztuk Pięknych. Należał do grona jej profesorów, a w latach 1857-1873 i 1893-1895 pełnił obowiązki dyrektora tejże jednostki. Łuszczkiewicz to również członek Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, a po powstaniu Akademii Umiejętności – wieloletni przewodniczący Komisji Historii Sztuki. Na terenach wszystkich trzech zaborów, pełnił jako wybitny znawca funkcję doradczą w realizowanych akcjach konserwatorskich. Znajdował się także pośród założycieli Teki Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, piastował funkcję wiceprezesa Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie. Był ponadto jednym z założycieli oraz prezesem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Łuszczkiewicz to oczywiście także artysta malarz. Znany przede wszystkim jako malarz historyczny jest również autorem kompozycji o tematach religijnych, portretów, scen rodzajowych i krajobrazów. Fundamentalne znaczenie w jego życiu posiadała praca naukowa w zakresie historii sztuki. Był w Polsce bezsprzecznym autorytetem w badaniach nad architekturą średniowieczną, przede wszystkim romańską oraz w mniejszej mierze gotycką. W 1879 roku utworzono w Krakowie Muzeum Narodowe. Wtedy też rozpoczęły się prace organizacyjne, których efektem było otwarcie (4 lata później) nowej instytucji dla znajdującego się pod zaborami polskiego społeczeństwa. Łuszczkiewicz brał udział we wspomnianych pracach od samego początku. W lipcu 1883 wybrano go pierwszym dyrektorem Muzeum Narodowego w Krakowie. Swoją funkcję pełnił aż do swojej śmierci – do maja 1900 roku. W pracy wykorzystano układ chronologiczny, choć przyjęta struktura wewnątrz ma postać problemowo-chronologiczną. Dysertacja podzielona jest na cztery części. Pierwszą stanowi rozbudowany biogram Łuszczkiewicza, który składa się trzech segmentów – czasów jego dzieciństwa, edukacji i pierwszej pracy (obejmującego lata 1828-1852), wszechstronnej działalności w dorosłym życiu (1852-1900) oraz przedstawienia losów prywatnych – wraz z rozszerzeniem o informacje związane z jego najbliższą rodziną. Część druga (lata 1879-1883) podejmuje temat aktywności bohatera w pracach organizacyjnych Muzeum Narodowego. Komponenty trzeci i czwarty dzielą się na osiem, odpowiadających sobie tematyką rozdziałów i obejmują lata 1883-1888 oraz 1889-1900. W rozdziałach części trzeciej i czwartej ujęta jest szczegółowa prezentacja najważniejszych aspektów działalności dyrektora Łuszczkiewicza: jego kooperacji z najważniejszymi gremiami zarządzającymi instytucją oraz najbliższymi współpracownikami, działalności na polu wystawienniczym, czynnościach w odniesieniu do zbiorów, aktywnościach względem pozyskiwania obiektów zarówno w formie darów, jak i poprzez ich zakup. Zaprezentowana została także jego działalność względem konserwacji zbiorów, realizacji wyjazdów służbowych, kwestii przyjmowania znakomitych osobistości oraz większych grup zwiedzających w Muzeum. Scharakteryzowano ponadto zagadnienie „Łuszczkiewicz – darczyńca i sprzedawca”. Ostatni, oddzielny komponent dysertacji stanowi próba całościowego podsumowania działalności pierwszego dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie. Dotychczas nie oceniono należycie tej znaczącej roli.

The doctoral dissertation presents the profile of Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900), the first director of the National Museum in Cracow. Łuszczkiewicz is one of the most prominent personalities of 19th-century Krakow. He was a valued scientist, art historian, artist, painter, educator, and museologist. He was a comprehensively educated person - he graduated in philology and history at the Faculty of Philosophy of the Jagiellonian University and painting studies at the School of Fine Arts in Cracow under the supervision of Wojciech K. Stattler. After receiving a scholarship, he continued his education at the École des Beaux Arts in Paris for two years. When he returned to Cracow, Łuszczkiewicz became professionally involved (as it turned out - for several dozen years) with the local School of Fine Arts. He was not only one of its professors, but in the years 1857-1873 and 1893-1895 he was the director of this institution. Łuszczkiewicz was also a member of the Cracow Scientific Society, and after the establishment of the Academy of Learning – he has become a long-term chairman of the Art History Commission. In the areas of all three partitions, as an outstanding expert, he acted as an adviser in the ongoing conservation works. He was also one the founders of the Portfolio of the Conservators of Western Galicia, and the vice-president of the Numismatic Society in Krakow. Moreover, he was one of the founders and the president of the Society of the History and Monuments of Cracow. Łuszczkiewicz was, of course, also an artist painter. Known primarily as a historical painter, he was also the author of compositions on religious themes, portraits, genre scenes and landscapes. Scientific work in the field of art history was of fundamental importance in his life. Łuszczkiewicz was an undisputed authority in Poland in the field of research on medieval architecture, mainly Romanesque and, to a lesser extent, Gothic architecture. In 1879, the National Museum was established in Cracow. It was then that organizational work began, the effect of which was the opening (four years later) of a new institution for the Polish society under partitions. In July 1883 Władysław Łuszczkiewicz was elected the first director of the National Museum in Cracow. He performed his function until his death – in May 1900. In my work, I adopted the chronological order, although the internal structure has a problem-chronological form. The dissertation is divided into four parts. The first is an extensive biography of Łuszczkiewicz, which consists of three segments - the time of his childhood, education and first work (covering the years 1828-1852), comprehensive activity in adult life (1852-1900) and the presentation of his private life - along with information related to his closest family. The second part (1879-1883) deals with Łuszczkiewicz’s activity in the organizational work of the National Museum. The third and fourth components are divided into eight corresponding chapters and cover the years 1883-1888 and 1889-1900. The chapters of the third and fourth part contain a detailed presentation of the most important aspects of director Łuszczkiewicz's activities: his cooperation with the most important bodies managing the institution and his closest associates, activities in the exhibition field, activities related to collections, activities related to acquiring objects both in the form of gifts and through their purchase. Łuszczkiewicz’s activities in the field of conservation of collections, business trips, the issue of welcoming outstanding personalities and larger groups of visitors to the Museum were also presented. Moreover, the issue of "Łuszczkiewicz - donor and seller" was characterized. The last, separate component of the dissertation is an attempt to comprehensively summarize the activities of the first director of the National Museum in Cracow. This significant role has not yet been adequately assessed.