Dyskusje wokół wychowawczych aspektów nauczania literatury w latach 1944-1989

Abstract

Praca przedstawia dyskusje prasowe z lat 1944-1989 poświęcone modelowaniu wychowawczego oddziaływania literatury w szkolnej edukacji polonistycznej. Skupia się na ukazaniu sposobów i skutków ideologizacji nauczania literatury oraz dokumentuje próby wychodzenia poza ciasny gorset socjalistycznych celów wychowania w stronę autonomicznych zadań edukacji literackiej. Materiałem źródłowym są w rozprawie oficjalne wystąpienia polityków, ideologów wychowania socjalistycznego, polonistów uniwersyteckich i szkolnych, literatów oraz dydaktyków zawarte w pismach społeczno-kulturalnych, literackich, pedagogicznych i przedmiotowych. Ponieważ kształt wychowania i kondycja szkolnej nauki o literaturze były w omawianym okresie zdeterminowane ustrojem państwa, znaczne miejsce w rozprawie zajmuje prezentacja społeczno-politycznego podłoża dyskusji oraz prób jego neutralizacji w debatach merytorycznych, inspirowanych osiągnięciami literaturoznawstwa i podmiotowo zorientowanej dydaktyki literatury.

The dissertation presents discussions in the press of 1944-1989 on shaping the pedagogic influence of literature on the Polish language education in schools. It focuses on showing the methods and consequences of ideologizing teaching literature and documents attempts to reach beyond the shackles of the socialist goals of upbringing to the autonomous objectives of literary education. The sources used in this essay consist of the official writings of the politicians, the ideologists of socialist upbringing, university and school Polish philologists, writers and didacticians included in culture-and-society magazines, literary magazines, pedagogy and Polish philology journals. A considerable part of the dissertation is devoted to the presentation of the socio-political background of the discussion and to the attempts to neutralise this background in the debates inspired by the achievements of literary scholarship and subject-oriented didactics of literature.