| dc.description.abstract | Zbiór prezentuje artykuły przygotowane w związku z badaniami nad tożsamością
w różnych dziedzinach kultury, szczególnie w czasach najnowszych, ale także w wybranych
przykładach twórczości dawniejszej. Zawiera proste obserwacje, pogłębione
analizy wybranych przykładów z różnych dziedzin, zestawienia oraz próby
szerszych interpretacji. Teksty dotyczą literatury i języka, sztuk wizualnych, reklamy,
zagadnień edukacyjnych, wreszcie, niejako autotelicznie, problemu poruszania
się pomiędzy różnymi dziedzinami. Pytania o możliwość definiowania reklamy jako
dzieła sztuki, zachowywania istoty wypowiedzi mimo jej przeformułowania, hermeneutyczne
próby dotyczące Diane Arbus albo Sophie Calle sąsiadują z refleksjami
wywołanymi lekturą dzieł nie tylko Olgi Tokarczuk, Zbigniewa Herberta czy Mariana
Pankowskiego, ale i Adama Mickiewicza. Dzieła i analityczno-interpretacyjne
rozważania dotyczą postaw związanych z czasami nowoczesnymi, często jednak
również kontrowersyjnych sytuacji właściwych epoce postmodernizmu. Szczególną
wartością zbioru jest z jednej strony zestawianie poczucia kryzysu, głoszenia tożsamości
płynnej oraz ironii w odniesieniu do biologicznego i kulturowego dziedzictwa,
a z drugiej strony postawy poszukiwania fundamentów osobowości jednolitej.
Odnajdywanej w myśleniu, pamiętaniu i dialogu z innym, kultywowaniu tradycji antycznej,
czy w uniesieniu wywołanym nie tylko fantastycznym wizjonerstwem, ale
i wrażliwością na transcendencję. Kryteria czasu, miejsca i dyscypliny twórczej nie
są najważniejsze. Nabierają znaczenia tylko w kontekście aspektów poruszanych
w danym artykule.
Teksty traktują o pojęciu tożsamości w odniesieniu do dzieła sztuki i problemu
jego definicji. Częściej jednak dotyczą człowieka oraz poczucia tożsamości osobowej
i zbiorowej. Niekiedy zbliżają się do filozoficznych rozważań o tożsamości
w ogóle. Płaszczyzny przenikają się niekiedy, co może stanowić wyzwanie dla konsekwentnego
dyskursu, ale zarazem pokazuje, że kwestie jednolitości, uzasadnienia
reguł, wolności, zróżnicowania, zmiany i płynności obecne są nie tylko w najczęstszych
treściach dotyczących stałości osobowej, „wierności sobie”, myślenia
i cielesności, Innego, wspólnoty, historyczności i pamięci, narodu. W rozważaniach
obecne są poglądy tradycyjne i nowoczesne oraz postmodernistyczne. Osobną wartością
zbioru jest zestawienie specyficznych ujęć właściwych różnym dziedzinom
sztuki. Priorytetem jest transdyscyplinarność, tzn. nie tyle poruszanie się pomiędzy
dziedzinami („inter-”), ile obserwacja tego, jak tożsamość dzieła, rzeczy, osoby,
czy zbiorowości, postrzegana na oryginalne sposoby, pojawia się w różnych
dyscyplinach, przenika je („trans-”), korzysta z inspiracji innymi doświadczeniami,
mobilizuje różnorodny wysiłek twórczy, wywołuje wielorakie skojarzenia. Niektóre
z nich powtarzają się lub są sobie bliskie. Przyjęty został zatem problemowy podział
materiału.
Za radą profesora Grzegorza Sztabińskiego są to części Tożsamość i tradycje;
Tożsamość a inni; Poszukiwanie tożsamości a gry z tożsamością oraz wyodrębniony
artykuł szczególnie skupiony na problemach edukacji. Jednocześnie wskazówki
recenzentów, szczególnie kategoryczne uwagi prof. Feliksa Tomaszewskiego, pozwoliły
na lepszą selekcję i poprawę artykułów. Choć nie zawsze udało się pogodzić
krytykę i zamysł autorów albo połączyć opinie obydwu recenzentów.
Być może kontrowersyjne obserwowanie przewodniego problemu z bardzo
różnych perspektyw stanie się punktem wyjścia do kontynuacji badań o podobnym
charakterze, rozumianych nie tylko jako inter- albo trandyscyplinarność, ale bardziej
jako próby osiągania poziomu meta, wykraczającego ponad rozgraniczenia
dyscyplinarne. Niewykluczone, że metadyscyplinarność, łącząca i szczegółowe analizy
w obrębie różnych dziedzin, i ogólną refleksję natury filozoficznej, jest dopiero
właściwą, potencjalnie odkrywczą metodą refleksji o tak istotnym współcześnie
problemie tożsamości i jego obecności w przestrzeni szeroko rozumianej kultury.
Tym bardziej, że odpowiedzi na wiele pytań wydają się możliwe do odnalezienia
dopiero w obszarze metafizyki, a więc tego, co wykracza poza możliwości analiz
tradycyjnie naukowych. | pl |
