Codzienność i świąteczność na wsi polskiej w świetle tygodnika "Nowa Wieś"

Abstract

Na tle badań PRL, cenzury, gazet z tamtego okresu, Nowa Wieś była rzadkością. Nie powstała żadna publikacja, koncentrująca się wyłącznie na niej. Badając, to źródło historyczne, należało wziąć pod uwagę jej specyfikę. Nowa Wieś była publikowana wedle wytycznych władz i kontroli cenzorów. Ważny był również zasięg (na cały kraj w okresie 1948-2000) i odbiorca: młodzież wiejska. Gazeta ta daje przy okazji niezwykłe pole do obserwacji zmian, pojawiających i znikających zjawisk. Wobec tego głównie koncentrowała się na ukazaniu świata przedstawionego w Nowej Wsi na podstawie wybranych elementów. By móc zrozumieć specyfikę prasy, pomocna była kwerenda w Archiwum Akt Nowych, analizując zarówno dokumentację dotyczącą redakcji (np. bilanse wydawnictw, schematy struktur wydawnictw), ale również te dotyczące propagandy. Ważnym materiałem był również zasób Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, który w czasie prowadzenia kwerendy był niedostępny, lecz udało mi się przeanalizować kilka jednostek - dzięki temu możliwe było przeanalizowanie działań cenzorskich m.in. wobec Nowej Wsi w jej pierwszych latach istnienia. Zgromadzony materiał źródłowy był niezwykle bogaty, ale jednocześnie wymagał ścisłej selekcji i konsekwentnego trzymania się koncepcji struktury rozprawy. Praca ma charakter problemowo-chronologiczny, pokazując dynamikę procesu historycznego zarówno w makro jak i w mikro skali. Praca została podzielona na dwie główne części: polityczność i świąteczność, a całość zamyka się w siedmiu rozdziałach. Poprzez taki podział było możliwe ukazanie dwóch płaszczyzn, a także wyrazisty wymiar: polityczny oraz codzienno-świąteczny. Pierwszy rozdział to wprowadzenie - pokazuję specyfikę Nowej Wsi i cenzury. Kolejne dwa ukazują wydarzenia polityczne, gospodarcze w Nowej Wsi, jednocześnie pokazując stopniowy odwilż. Część poświęcona codzienności oraz świąteczności składa się z czterech rozdziałów. Z racji tego, iż była to gazeta skierowana do młodzieży, wybierano tematykę spójną z młodym pokoleniem. Przykładowo rozdział czwarty przedstawia dwie wybrane ewoluujące dziedziny rozrywki: muzykę i modę. Zaś rozdział piąty analizuje ukazanie świata młodzieży od aspektów związanych z subkulturami, rozterek i problemów charakterystycznych dla okresu dojrzewania np. pierwsza miłość. Ważnym elementem w tym rozdziale były listy do redakcji, gdzie młodzież dzieliła się swoimi problemami, a równocześnie ukazywano podejście doradcy (strona redakcyjna). Szósty rozdział dotyczy świąteczności z uwzględnieniem świąt państwowych jak i tych związanych z religijnością np. Boże Narodzenie ze zwróceniem uwagi na odarcie ich z walorów religijnych. Siódmy rozdział dotyczy ślubów, wesel, ale również spraw małżeńskich i związanej z nim seksualności. Wobec tego dotyka on np. sposobu ukazywania uroczystości zawarcia związku małżeńskiego, ale również i problemy z jakimi zmagali się małżonkowie. Poruszona jest również tematyka seksualności i wiedzy o niej - tutaj cenne w analizie były listy do redakcji. Finalnie, praca ukazuje ewolucję Nowej Wsi na przestrzeni czasu, zmian ustrojowych. To również ciągły kontrast: władza i jej kreacje - świat odbiorcy. Skutkiem jest ukazany ciąg obrazów - ewolucja propagandy wpierw skoncentrowana na propagowaniu socjalizmu, sowieckich twórców i kontynuatorów myśli socjalistycznych po stopniową odwilż - dopuszczalności nowinek (np. w muzyce), coraz mniejszym koncentrowaniu się np. na kwestiach socjalistycznych, publikowanie listów do redakcji. Nie należy przy tym zapominać, iż świat wykreowany przez Nową Wieś jest światem w tzw. krzywym zwierciadle. To ciągłe zestawianie "prawdy" kreowanej przez władzę, a prawdą taką jaką ona w istocie była. Nie mniej jednak dzięki wielowątkowości Nowej Wsi jest możliwe obserwowanie dynamiki zachodzących zmian, obserwacja zmian w pokoleniach.

Against the background of PRL research, censorship, newspapers from that time, "Nowa Wieś" was a rarity, which was published in the years 1948 - 2000. While doing research on "Nowa Wieś", I noticed that it is not a popular source material in historical studies, and I have not met with a situation in which the subject concerning censorship, daily holiness were analysed on the basis of "Nowa Wieś". The newspaper was aimed at young people from the rural environment and it was initiated by ZMP (Polish Youth Union). When this historical source was analysed its specificity had to be taken into account. "Nowa Wieś" was published according to the guidelines of the authorities and the control of censors. This newspaper allows to observe changes, appearing and disappearing phenomenon. Therefore, I focused on showing the world presented in the newspaper on the basis of main selected elements. It was necessery to realize preliminary archival research in Archiwum Akt Nowych (New File Archive) in Warsaw. There were analysed editorial documentation (for example balance sheets of publishing house structures), also those concerning propaganda. Documentation of Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk (The Main Office of Publishing, and Entertainment Control) was also very important. Unfortunately, when I was doing preliminary archival research, this documentation wasn't avaiable. But the archive made some of those documents avaible. Thanks to this, it was possible to analyze censorship activities e.g. towards "Nowa Wieś" in its first years of existence. The collected source material was extremely rich, but at the same time it required strict selection and consistent adherence to the concept of the dissertation structure. The thesis is problem-chronological in nature, showing the dynamics of the historical process both on a macro and micro scale. The work has been divided into two main parts: political and festive, and the whole is closed in seven chapters. This division made it possible to show two plans, as well as a clear dimension: political and everyday-holiday. The frst chapter is an introduction - I show the specificity of Nowa Wieś and censorship. The next two show political and economic events in Nowa Wieś, while showing a gradual thaw (for example Gomulka's thaw). The part devoted to everyday life and holidays consists of four chapters. Due to the fact that it was a newspaper addressed to young people, topics compact with the young generation were selected. For example, chapter four presents two selected evolving fields of entertainment: music and fashion. The fifth chapter analyzes the presentation of the world of young people from aspects related to subcultures, dilemmas and problems characteristic of adolescence, e.g. first love. An important element in this chapter were letters to the editor, where young people shared their problems, and at the same time the counselor's approach was shown (editorial side). The sixth chapter deals with holidays, including national holidays and religious holidays, e.g. Christmas with attention to stripping them of religious values. The seventh chapter deals with weddings, marriages, but also matrimonial matters and related sexuality. Therefore, it shows, for example, on the way of presenting the ceremony of getting married, but also on the problems the spouses struggled with. The topic of sexuality and knowledge about it is also discussed - here letters to the editor were valuable in the analysis. Finally, the thesis shows "Nowa Wieś" during the evolution: over time and political changes. It is also a constant contrast: power and its creations - the recipient's world. The result is a sequence of images shown - the evolution ofpropaganda, first focused on the promotion of socialism, Soviet creators and followers of socialist thoughts, after a gradual thaw - the admissibility of novelties (e.g. in music), less and less focusing on e.g. socialist issues, publishing letters to the editor. It is very important to remember that the world presented by "Nowa Wieś" - is not reality (a distorting mirror). It is a constant comparison of the "truth" created by the authorities and the reality. But, thanks to the multithreading nature of "Nowa Wieś", it is possible to observe the dynamics of changes taking place, to observe changes in generations.