Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. 192. Studia Logopaedica 5. In memoriam Maria Rachwał

Abstract

Nawiązując do dobrych obyczajów akademickich, dbając jednocześnie o pamięć i najlepsze imię zmarłej przed ponad rokiem Pani Doktor Marii Rachwał, długoletniego pracownika Katedry Języka Polskiego oraz Katedry Logopedii i Lingwistyki Edukacyjnej, niezapomnianego nauczyciela akademickiego, odkrywczego i rzetelnego językoznawcę, autorki wielu tekstów naukowych, także publikowanych na łamach serii „Studia Logopaedica”, kolejny tom Jej właśnie chcemy zadedykować. Zważywszy na bardzo szerokie naukowe zainteresowania śp. Doktor Marii Rachwał, kształt niniejszego, okolicznościowego tomu serii jest szczególny, bo wyznaczany takimi specjalnościami, jak: językoznawstwo polskie, językoznawstwo ogólne, logopedia, ontolingwistyka, lingwistyka edukacyjna, teolingwistyka, lingwistyka kulturowa, dydaktyka szkoły wyższej, a nawet literaturoznawstwo. Tom otwiera Biogram śp. Doktor Marii Rachwał opracowany przez Tomasza Rachwała i Sławomira Śniatkowskiego. Jego naukowym uzupełnieniem są Bibliografia prac krakowskiej lingwistki oraz wykaz publikacji o niej samej, zebrane przez Tomasza Rachwała oraz Mirosława Michalika. Między częścią biograficzną a naukową tomu zawieszamy z poczuciem niepowetowanej straty niepublikowany wcześniej, odnaleziony przez Tomasza Rachwała w archiwum domowym tekst Marii Rachwał zatytułowany Zwroty performatywne w Kodeksie Olszewskim. Został on napisany w 2001 roku. Z przyczyn nieznanych rodzinie oraz współpracownikom nie ukazał się drukiem. Na część merytoryczną tomu, odzwierciedlającą etapy rozwoju refleksji naukowej śp. Doktor Marii Rachwał, składają się trzy rozdziały. W pierwszym znalazły się opracowania o charakterze językoznawczym. Leszek Bednarczuk w artykule PAN – losy wyrazu kreśli obraz jednego z najpopularniejszych polskich słów jako tytułu i zwrotu adresatywnego. Z kolei w treści studium Teodozji Rittel, zatytułowanym Dyskurs edukacyjny jako „trzecia robota rozumu”, zostały wyznaczone i opisane reguły budowy wypowiedzi właściwe edukacji. Opracowanie Jana Ożdżyńskiego i Grzegorza Ożdżyńskiego, noszące tytuł Narracja pierwszoosobowa w Pamiętniku Piotra Wysockiego (1830), prezentuje wyniki lingwistycznych analiz narracji pamiętnikarskiej tekstu ogłoszonego przez bohatera powstania listopadowego w „Kurierze Polskim” 10 grudnia 1830 roku. Kolejny artykuł, napisany przez Elżbietę Rudnicką-Firę, a zatytułowany Wartości i wartościowanie w języku dzieci – dobro i zło, odwołując się do postaci anioła i diabła, unaocznia możliwości metodologiczne, jakie wnosi onto- i aksjolingwistyka do analizy dyskursu. Ilościowo-jakościowa charakterystyka zdrobnień i spieszczeń notowanych w ośmiu poematach siedmiu romantyków polskich stanowi przedmiot studium Edwarda Stachurskiego, zaś wartościowanie lingwistyczne leksemu prawda za pomocą konwencjonalnych wyrażeń metaforycznych występujące w tekstach homilii i przemówień wygłoszonych przez Jana Pawła II wypełnia treść artykułu Mirosława Michalika. Jeden z podstawowych tematów badawczych śp. Doktor Marii Rachwał – analizę form adresatywnych – podjął Bogusław Bogusz, analizujący pod tym kątem odcinki programu telewizyjnego Europa da się lubić. Zamykający tę część tekst Anny Obrzut-Sowy dotyczy z kolei obserwacji rozwoju mowy w obrębie głosek dentalizowanych i roli wstępnej diagnozy nauczyciela wśród uczniów szkoły polskiej we Francji. Pierwszy z tekstów części drugiej, dotyczącej wybranych tematów współczesnej logopedii i lingwistyki stosowanej, napisany przez Sławomira Śniatkowskiego, a noszący tytuł Lingwistyka edukacyjna a neurobiologia procesu uczenia się, ukazuje rolę neurobiologicznych podstaw procesu uczenia się w lingwistyce edukacyjnej. Zaburzenia głosu i artykulacji w drżeniu samoistnym – jednym z najczęściej występujących rodzajów zaburzeń układu pozapiramidowego – są przedmiotem deskrypcji Ewy Binkuńskiej. Z kolei Kinga Mietz w studium Pamięć i rutynizacja jako czynniki decydujące o nabywaniu języka omawia wpływ ww. funkcji psychicznych na proces nabywania mowy. Natomiast Magdalena Szperlak dokonuje przeglądu ujęć na temat wpływu procesów pamięciowych na dyskurs i jego zaburzenia. Znaczenie kategoryzacji dla rozwoju mowy dziecka podkreślają Marta Korendo i Ewa Bielenda-Mazur w artykule kończącym drugi rozdział tomu. Część trzecia periodyku stanowi hołd dla dydaktycznych i humanistycznych horyzontów zmarłej Badaczki. Zbigniew Powązka w tekście Rola pytań w procesie kształtowania wiedzy uczniów oraz studentów omawia rodzaje pytań i ich rolę w uczeniu języka polskiego i matematyki na różnych szczeblach matematyki. Anna Mirek, pisząc studium W poszukiwaniu esencji literatury: skrzyżowanie spojrzeń polskich i francuskich na twórczość pisarską i proces tłumaczenia, pochyla się nad analogiami i zależnościami istniejącymi pomiędzy procesem tłumaczenia a twórczością literacką. Elżbieta Powązka, integrując wątki historycznoliterackie z lingwistycznymi i dydaktycznymi, poleca uwadze artykuł zatytułowany Problem nauki o języku w programach teatralnych sceny szkolnej w XVII i XVIII wieku. Świętej pamięci Doktor Maria Rachwał łączyła ludzi i integrowała – w imię poznawczej pasji i rzetelności badawczej – dyscypliny naukowe. Wierzymy, iż dedykowany Jej tom stanowi refleks tych dwóch procesów.