Polskie przekłady opowieści wigilijnych Charlesa Dickensa (ze szczególnym uwzględnieniem emocji w tłumaczeniu literackim)

Abstract

Rozprawa jest próbą analizy wybranych wyrażeń emocjonalnych w ujęciu diachronicznym, które pojawiły się dwóch opowieściach wigilijnych Charlesa Dickensa: The Chimes oraz The Cricket on the Hearth i ich seriach przekładowych. Przedmiotem zainteresowań są podobieństwa oraz różnice między oryginałami i ich angielskimi przekładami. Pierwszy rozdział stanowi przegląd podejść do badań emocji kilku dyscyplin. Drugi rozdział koncentruje się na aspekcie przekładu emocji jako wyzwania dla tłumacza. Kolejny rozdział omawia okoliczności historyczno-kulturowe, recepcję Charlesa Dickensa w Polsce, jego wpływu na polskich pisarzy XIX wieku oraz serię dwóch wybranych opowieści wigilijnych. Dwa kolejne rozdziały zostały poświęcone emocjonalności obrazowanej w tekstach. Ujęłam je na tle porównawczym, konfrontując pięć przekładów The Chimes oraz siedem The Cricket on the Hearth. Taka komparatystyczna analiza pozwoliła na zweryfikowanie językowych wykładników emocji pojawiających się w tekstach źródłowych i ich wersjach docelowych, prześledzenie modyfikacji, jakim ulegała emocjonalność ukazana w przekładach pod wpływem czasu i transformacji językowych oraz jak zmieniły się wybory tłumaczy z perspektywy diachronii. Zwrócono uwagę na strategie i techniki przekładowe zastosowane przez tłumaczy w procesie przekładu oraz wyrażenia nacechowane emocjonalnie: formy gramatyczne lub słowotwórcze poszczególnych leksemów i form nacechowanych ekspresywnie i emocjonalnie (hipokorystyki, deminutywy, augmentatywy) i ich ekwiwalenty słownikowe.

The dissertation is an attempt to analyse a selection of emotional lingual expressions in a diachronic approach that appear in two Christmas Books by Charles Dickens: The Chimes and The Cricket on the Hearth and their translation series. The similarities and differences between the originals and their Polish translations of the Christmas Books are also investigated. The dissertation is divided into five chapters. The first chapter is an overview of approaches to the study of emotions. The second chapter focuses on the aspect of translating emotions as a challenge for the translator. The next chapter discusses historical and cultural circumstances, the reception of Charles Dickens in Poland, his influence on Polish writers of the 19th century and a series of two selected books. The next two chapters are devoted to the emotionality depicted in the texts presented in a comparative context. Five translations of The Chimes and seven of The Cricket on the Hearth constitute the focus of analysis. The linguistic indicators of emotions extracted from the source texts and their target versions are examined in the light of dictionary equivalents, specific grammatical or word-formation forms of individual lexemes and expressive and emotional forms (hypocoristics, diminutives, augmentatives). Special attention is paid to the translation strategies and techniques used by translators.