Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. 125. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 10

Abstract

Jubileuszowy zeszyt X zawiera łącznie 11 tekstów, w tym artykuły o tematyce bibliologicznej, opracowane materiały dokumentalne i sprawozdania. Serię artykułów otwierają dwa eseje o charakterze teoretycznym. Agnieszka Łuszpak (Uniwersytet Wrocławski) szuka odpowiedzi na pytania o istotę książki tradycyjnej, podczas gdy Hanna Batorowska (Uniwersytet Pedagogiczny) prowadzi rozważania na temat skutków „trzeciej fali” potopu informacyjnego, powodującej negatywne skutki „świadomego i zamierzonego sterowania zachowaniami i postawami człowieka”. Mimo pesymistycznych ocen wyjściowych autorka ma nadzieję, że społeczeństwa Internetu zdołają się ochronić przed deformacjami dzięki „rozwojowi świadomości informacyjnej obywateli”. Andrzej R. Nowicki postulował przed laty, by badać dzieła książkowe „w świetle spotkań” czytelników z autorami, ale nie brał pod uwagę, że każdy taki „inkontrologiczny” byt książki był w czasach PRL-u pod kontrolą Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk i że sam fakt istnienia cenzury państwowej uruchamiał autocenzurę pisarzy, dziennikarzy, uczonych, wydawców, a także czytelników narażonych na represje. Również w perspektywie Karola Głombiowskiego funkcjonowanie książki postrzegane było w izolacji od cenzury i innych form nacisku politycznego. Artykuły zebrane w dziale historii książki i bibliotek uzupełniają wiedzę o funkcjonowaniu systemu książki w okresie pierwszych trzydziestu lat Polski Ludowej: Małgorzata Korczyńska-Derkacz (Uniwersytet Wrocławski) prześledziła działalność Rady Książki od momentu jej reaktywowania w roku 1945 do samorozwiązania, w dwa lata później, gdy z powodu polityki obstrukcyjnej władz państwowych wyczerpały się możliwości realizacji przyjętych celów statutowych. Następny artykuł, napisany przez Andrzeja Dróżdża (Uniwersytet Pedagogiczny) na podstawie źródeł archiwalnych, dotyczy oczyszczania bibliotek krakowskich z książek uznanych za szkodliwe dla interesów władzy ludowej. Z kolei Natalia Niwa (absolwentka Uniwersytetu Pedagogicznego) wykorzystała wspomnienia księży represjonowanych w okresie polskiego stalinizmu, by uwypuklić znaczenie lektur i recytacji z pamięci w kulturze więźniów politycznych. Magdalena Rzadkowolska (Uniwersytet Łódzki) omówiła charakter i produkcję powojennych wydawnictw łódzkich, a Józef Szocki (Wyższa Szkoła Zarządzania „Edukacja” we Wrocławiu) proces formowania się dolnośląskich bibliotek publicznych w latach powojennych, do roku 1975. Ostatnim artykułem w tym dziale jest opracowanie Marii Koniecznej (Oddział Krakowski IPN) na temat akcji rozrzucania anonimowych ulotek o treściach antykomunistycznych na terenie Krakowa w latach 1965–1975. Krótkie teksty o wymowie antypaństwowej, umieszczane w miejscach publicznych, demaskowały obłudę partyjnych propagandzistów i stanowiły nie lada kłopot dla funkcjonariuszy „bezpieki”, zmuszonych do prowadzenia przeciwko ich autorom skomplikowanych operacji dochodzeniowych. W czasach wszechobecnej cenzury były to odważne próby przeciwstawienia się zakłamaniu panującemu w mediach publicznych. W dziale materiałów do historii książki i komunikacji pisanej umieszczono odpisy z dokumentów archiwalnych z krótkimi komentarzami. Znalazły się w nim dyrektywy Centralnego Zarządu Bibliotek w sprawie oczyszczania bibliotek z książek niepożądanych, pisane w latach przełomu październikowego i bezpośrednio po nim. Tom zamyka relacja Aleksandry Cieślar (Biblioteka Jagiellońska) z odbytego w Polsce XXVII Kongresu Międzynarodowego Stowarzyszenia Bibliofilów oraz zestawienie publikacji pracowników IINiB UP za lata 2007–2011 w opracowaniu Sabiny Kwiecień (Uniwersytet Pedagogiczny).