Imiennictwo mieszkańców dawnych dekanatów brzeskiego i bocheńskiego w świetle ksiąg metrykalnych z lat 1801-1900

Abstract

W rozprawie podjęta została analiza XIX-wiecznego imiennictwa, której celem było odtworzenie ówczesnego zasobu antroponimicznego oraz określenie tendencji imienniczych funkcjonujących niegdyś w regionie dawnych dekanatów Brzesko oraz Bochnia. Materiał językowy wyekscerpowany został z 318 ksiąg urodzeń (Libri Natorum). Z bazy źródłowej pozyskano do badań 50 248 rekordów. Jako że rejestry te uwzględniały zarówno szereg informacji językowych, jak i socjologicznych czy kulturowych, analiza zebranego materiału antroponimicznego oparta została na metodologii dokumentacyjno- statystycznej oraz socjolingwistycznej. Obrany w rozprawie kierunek badawczy doprowadził do zrekonstruowania systemów imienniczych, żyjących na badanym obszarze, przedstawicieli szlachty, mieszczan i chłopów, w zależności od przynależnej im grupy pokoleniowej. Umożliwił on ponadto zobrazowanie zmieniających się na przestrzeni całego stulecia tendencji w doborze imion, a także określenie ówczesnej mody imienniczej oraz wytypowanie mian najpopularniejszych, rzadkich i unikatowych. Warunkował on również ukazanie fluktuacji imion pomiędzy repertuarami imienniczymi danej generacji czy klasy społecznej. Liczne zawarte w dokumentach informacje pozajęzykowe stanowiły ponadto asumpt do kompleksowego omówienia zagadnień związanych z polionimią zarejestrowaną wśród dzieci urodzonych w latach 1801-1900, jak również motywacją imienniczą, czyli ustaleniem prawdopodobnych czynników determinujących wybór konkretnych imion. W dalszej kolejności zbadano kwestie z rzadka lub zupełnie niewystępujące w opracowaniach onomastycznych. W rozprawie podjęto bowiem problematykę imion nadawanych dzieciom nieślubnym – ustalono między innymi tendencje nazewnicze dzieci nieprawych w kontekście potencjalnego zjawiska stygmatyzacji oraz różnice i podobieństwa nominacyjne w zależności od klasy społecznej. Szeroką analizą objęte zostały także liczne rejestry prezentujące imiona bliźniąt. W niniejszym rozdziale wyznaczono chociażby typowe dla XIX wieku duety imiennicze oraz przybliżono prawdopodobne, konwencjonalne oraz niekonwencjonalne, wzorce doboru imion dla rodzeństwa. Ostatni z podjętych w pracy tematów dotyczył imiennictwa dzieci wywodzących się ze środowiska żydowskiego. Przedstawiono tu zatem zasób imienniczy zamieszkujących badany region neofitów oraz wskazano wedle jakiej tradycji – chrześcijańskiej czy żydowskiej – nominowane były wówczas dzieci. Dysertację zamyka wykaz wszystkich imion pierwszych, wraz z poświadczeniami źródłowymi, jakie nadano dzieciom w eksplorowanych parafiach w ciągu całego XIX stulecia.

The aim of the dissertation was to analyse nineteenth-century names, to reconstruct the anthroponymic resources of the time and to determine naming tendencies that once functioned in the region of the former Brzesko and Bochnia deaneries. The linguistic material was extracted from 318 birth registers (LibriNatorum). 50 248 records were obtained from the source base for the research. As the records included a range of linguistic as well as sociological or cultural information, the analysis of the collected anthroponymic material was based on documentary-statistical and sociolinguistic methodology. The research approach in the dissertation led to the reconstruction of the naming systems of representatives of the nobility, the middle class and the peasantry living in the study area, depending on the social group they belonged to. It also made it possible to illustrate the changing tendencies in the choice of forenames over the century, to determine the naming fashions of the time and to identify the most popular, rare and unique names. It was enabled to present fluctuation of names in the naming repertories of a given generation or social class. Moreover, the numerous extra-linguistic information contained in the documents provided a basis for a comprehensive discussion of the issues related to polyonymy registered among children born between 1801 and 1900, as well as naming motivation, i.e. the determination of probable factors determining the choice of specific names. This was followed by an examination of issues rarely or completely absent from onomastic studies. The dissertation also addresses the topic of names given to illegitimate children -including naming tendencies of illegitimate children in the context of the potential phenomenon of stigmatization, and differences and similarities in naming according to social class. The numerous registers of the names of twins were also extensively analysed. The chapter delineates the typical naming duets of the nineteenth century and provides an overview of the likely, conventional and unconventional patterns of selection of names for siblings. The last issue of the dissertation dealt with the naming of children from a Jewish background. It presents records of the names of the neophytes living in the region and indicates according to which tradition - Christian or Jewish - children were named at the time. The dissertation ends with a list of all the names, along with source references, given to children in the studied parishes throughout the 19th century.