| dc.description.abstract | Rozprawa doktorska koncentruje się na mobilizacji politycznej wspomaganej przez wykorzystanie ICT. Takie
sformułowanie tematu ma jednak charakter bardzo szeroki i ogólny. W istocie oznacza ono konieczność analizy wielu
różnych sposobów wykorzystania nowych technologii, w odniesieniu do wielu różnych form aktywności politycznej.
Problematyka dysertacji ma charakter graniczny, wykraczający poza obszar tradycyjnie, wąsko rozumianej politologii.
Z jednej strony obejmuje ona jeden z kluczowych mechanizmów regulujących osiąganie celów w życiu politycznym, jakim
jest polityczna mobilizacja. A z drugiej przedmiotem mojej analizy jest funkcjonowanie ICT, a więc znaczenie samych
technologii, sfera rozwoju technologicznego i wpływ tego procesu na życie społeczne. Ten problem także obejmuje
wiele różnych aspektów, a wykorzystanie nowych technologii w polityce jest tylko jednym z nich. Zakres mojej pracy
jest stosunkowo szeroki i obejmuje także problemy spoza areny tradycyjnie rozumianego życia politycznego. Ogólnym
celem mojej pracy jest analiza głównych sposobów wykorzystania nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych
w mobilizowaniu obywateli do uczestnictwa w polityce. Jest to tematyka nie poruszana jeszcze tak szczegółowo w
literaturze naukowej. Opisuję jakie są dotychczasowe doświadczenia w tym zakresie i wskazuję na ile ICT odmienia
działania w zakresie politycznej mobilizacji. Osiągnięcie tego celu wymaga jednak postawienia i realizacji celów
bardziej szczegółowych. W związku z opisanym powyżej zakresem analizy obejmują one: 1. Opis funkcjonowania nowych
technologii informacyjnych i komunikacyjnych i implikacji ich rozwoju dla życia społecznego, 2. Zakreślenie
dynamiki procesów przemian społecznych związanych z powstaniem i upowszechnieniem ICT, 3. Wskazanie różnych ujęć
pojęcia mobilizacja polityczna oraz relacji tego pojęcia do czynników motywacyjnych, 4. Wyodrębnienie różnych typów
mobilizacji politycznej i ukazanie istoty sieciowej mobilizacji politycznej, 5. Wyodrębnienie podstawowych sfer
życia politycznego, w których mamy do czynienia z wykorzystaniem ICT jako instrumentu mobilizacji politycznej, 6.
Identyfikację i analizę najważniejszych przykładów sieciowej mobilizacji politycznej w różnych aspektach życia
politycznego, 7. Analizę implikacji opisanych przykładów sieciowej mobilizacji politycznej dla funkcjonowania
systemu demokratycznego. Dla osiągnięcia przedstawionych celów zadałam sobie szereg pytań badawczych. Najważniejsze
z nich to: 1. Czy możliwa jest skuteczna mobilizacja polityczna poprzez ICT? 2. Jakie podmioty polityczne mogą
najbardziej efektywnie wykorzystywać ICT w procesach mobilizacji politycznej? 3. W jakich aspektach życia
politycznego wykorzystanie ICT w procesach mobilizacyjnych jest najbardziej intensywne? 4. Co różni tradycyjne
formy mobilizacji politycznej od mobilizacji o charakterze sieciowym? 5. Jakie czynniki sprzyjają wykorzystywaniu
ICT w procesach mobilizacji politycznej? 6. Czy sieciowe formy mobilizacji politycznej wzmacniają czy też osłabiają
stabilność systemu demokratycznego? Na podstawie szczegółowych pytań badawczych w swej pracy sformułowałam ogólną
hipotezę, którą weryfikuję w pracy. Hipoteza ta brzmi: Wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych
stwarza nowe możliwości w sferze mobilizacji politycznej. Realizacja założonych celów oraz możliwość odpowiedzi na
sformułowane pytania badawcze są uwarunkowane doborem właściwych metod badawczych. Ponieważ ogólnym celem mojej
pracy było uporządkowanie bardzo szerokiego zakresu zagadnień związanych z wykorzystaniem ICT w procesach
mobilizacji politycznej, trudno byłoby w ramach dysertacji doktorskiej oprzeć jego realizację o program badań
empirycznych. W tej sytuacji zdecydowałam, że podstawowym materiałem poddanym analizie będą źródła zastane, o
różnorodnym charakterze. Źródła te można podzielić na dwie podstawowe kategorie. Po pierwsze, obejmują one wyniki
badań empirycznych dotyczących konkretnych, wąsko zdefiniowanych problemów, z zakresu problematyki mojej pracy, a
także ogólnodostępne raporty i opracowania statystyczne. Po drugie zaś, analizie poddałam szereg istniejących
opracowań naukowych poświęconych szczegółowym kwestiom składającym się na problematykę pracy. Były to przede
wszystkim artykuły w czasopismach naukowych, ale także opracowania monograficzne, a w przypadku prezentowania
podstawowej faktografii także materiały pochodzące z mediów. Specyfika podejmowanej przeze mnie tematyki sprawia,
że chcąc stworzyć syntetyczny obraz badanych problemów analizie poddać trzeba było bardzo wiele konkretnych
wydarzeń, kampanii oraz przejawów aktywności różnych - często niewielkich - organizacji. Mają one miejsce w wielu
krajach, bardzo często działy się niedawno (albo ciągle trwają). Wszystko to sprawia, że mimo iż starałam się
opierać przede wszystkim na źródłach drukowanych, niejednokrotnie konieczne było korzystanie z materiałów
dostępnych w sieci. W niewielkim stopniu w pracy nad dysertacją wykorzystałam też źródła pierwotne. Dotyczy to
danych zebranych przeze mnie metodą ilościowej analizy treści, na wybranych profilach i kontach serwisu
społecznościowego Facebook. Dane te związane były z protestami obywatelskimi podejmowanymi w związku z decyzją o
pochowaniu prezydenta Lecha Kaczyńskiego w katedrze wawelskiej. Pozwoliło to uzupełnić istniejący materiał badawczy
o źródła niedostępne wcześniej w literaturze przedmiotu. Podstawowym sposobem analizy źródeł, jaki zastosowałam
była metoda porównawcza o charakterze jakościowym. Pozwoliła ona na konfrontację różnego typu danych i stanowisk
teoretycznych. Metoda ta została wykorzystana na wielu poziomach, zarówno do opisu statusu podstawowych pojęć, jak
wskazania kluczowych cech mobilizacji sieciowej czy porównania charakterystycznych sposobów wykorzystania różnych
narzędzi przez konkretne typy podmiotów politycznych. Bogata baza źródłowa, na której oparta jest analiza pozwoliła
na wielopoziomowe i szczegółowe zaprezentowanie najistotniejszych aspektów dotychczasowych doświadczeń w zakresie
zastosowania ICT w procesach politycznej mobilizacji. Możliwe też było sformułowanie wniosków dotyczących wpływu
wykorzystania nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych na procesy demokratyczne. Zakres opisywanych
problemów jest tak szeroki, a tempo zachodzących zmian tak duże iż niemożliwe było objęcie analizą wszystkich
aspektów i przejawów wykorzystania ICT w sferze politycznej mobilizacji. Z tego względu, do swych badań starałam
się wybrać te kwestie i problemy, w odniesieniu do których można mówić o najbardziej intensywnym wykorzystaniu
nowych technologii, a po drugie wydają się one najważniejsze z punktu widzenia stymulowania przemian współczesnej
demokracji. Wybór ten jest subiektywny i nie pretenduje do wyczerpania analizowanego tematu. Praca składa się z
sześciu rozdziałów. Dwa pierwsze mają charakter koniecznego wprowadzenia do właściwej tematyki rozprawy i obejmują
charakterystykę technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz doprecyzowanie sposobu rozumienia pojęcia
mobilizacja polityczna. Rozdziały te tworzą teoretyczne i koncepcyjne ramy, wyznaczające pole dla analizy
realizowanej w kolejnych fragmentach tekstu. W rozdziale pierwszym przedstawiam wybrane ujęcia terminów informacja
oraz komunikacja, a następnie charakteryzuję istotę i główne etapy rozwojowe technologii informacyjnych i
komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem Internetu. W tej części pracy starałam się przede wszystkim wskazać
i poddać analizie te właściwości nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, które mają kluczowe znaczenie
dla wykorzystania w sferze polityki. Przede wszystkim chodzi o interaktywność ICT i ich multimedialność. Rozdział
drugi poświęcony jest w całości problematyce mobilizacji politycznej. Po krótkim rozważeniu potocznego rozumienia
terminu mobilizacja, analizie została poddana relacja pomiędzy mobilizacją a motywacją. W tym kontekście omówione
zostały psychologiczne podstawy procesów motywacyjnych. Zaprezentowana została także teoria „frustracji - agresji”
opisująca precyzyjnie związki pomiędzy stanami deprywacji, frustracji i agresji. Koncepcja ta jest też dobrym
przykładem teorii psychologicznej mającej ważne implikacje dla różnych dyscyplin nauk społecznych, w tym dla
politologii. W kolejnej części tego rozdziału ogólne pojęcie mobilizacji zostało zawężone do sfery mobilizacji
politycznej. Szeroko omówione zostały różne ujęcia istoty tego fenomenu, między innymi klasyczne koncepcje Karla
Deutscha i Samuela Huntingtona, a także wpływowa w ostatnich latach teoria Amitai Etzioniego. Ten fragment ma
podstawowe znaczenie z punktu widzenia problematyki pracy, bo zakreśla obszar w ramach którego dochodzi do
przełożenia procesów mobilizacyjnych na kluczową z punktu widzenia demokracji sferę uczestnictwa politycznego.
Dopiero na tym tle możliwe jest wskazanie i dookreślenie podstawowej kategorii analizowanej w dalszej części mojej
pracy - sieciowej mobilizacji politycznej, czyli tego aspektu procesów mobilizacyjnych, który jest realizowany
dzięki użyciu ICT. Trzy kolejne rozdziały to prezentacja i analiza najistotniejszych aspektów wykorzystania nowych
technologii dla zwiększenia poziomu mobilizacji politycznej. Mają one w moim zamierzeniu wskazywać na wyraźnie
dające się wyodrębnić elementy sieciowych procesów mobilizacyjnych. Z jednej strony są one związane z podstawową
procedurą systemu demokratycznego - wyborami, z drugiej z działalnością ruchów społecznych, z trzeciej zaś ze
znacznie słabiej zorganizowaną, a często wręcz spontaniczną aktywnością grup obywateli. W rozdziale trzecim zajmuję
się sieciową mobilizacją wyborczą. W kontekście opisu ewolucji kampanii wyborczych w państwach demokratycznych
omawiam najistotniejsze funkcje realizowane dzięki ICT w kampaniach - informowanie, komunikowanie, angażowanie i
łączenie - oraz rolę jaką w realizacji każdej z nich pełnią procesy mobilizacyjne. Jako przykład sieciowej
mobilizacji wyborczej opisałam kampanię Jessie Ventury i Baracka Obamy. Jessie Ventura jako pierwszy osiągnął
sukces wyborczy stosując sieć jako narzędzie logistyczne, które (uwzględniając konkurencję dużych partii) przy
dostępnych funduszach (ograniczonych) było jedyną szansą przebicia się do wyborcy. Kampania Obamy pokazuje
dostosowanie narzędzi sieciowej mobilizacji wyborczej do zmieniającego się społeczeństwa oraz sieci. Po raz
pierwszy do mobilizacji wyborców, wolontariuszy posłużono się portalami społecznościowymi i bardzo dobrze
wykorzystano potencjał w nich drzemiący. Sporą część uwagi w trzecim rozdziale skupiam również na akcjach
profrekwencyjnych, jako nowej formie sieciowej mobilizacji wyborczej. Wybrałam ten nurt działań mobilizacyjnych z
powodu jego funkcji budowania świadomości demokratycznej poprzez edukacyjne formy kontaktu z obywatelami. Ten typ
narzędzi pokazuje przewagę nowych technologii nad tradycyjnymi mediami ponieważ stosunkowo niskim kosztem możemy
wspierać pośrednio proces mobilizacji wyborców, pomagając im chociażby ustalić własne preferencje polityczne. (np.
aplikacja Latarnik wyborczy). W rozdziale czwartym przedstawiam i omawiam sieciowe zachowania zbiorowe - przede
wszystkim smart mob i flash mob - jako typowe dla okresu rewolucji informacyjnej formy sieciowej mobilizacji
politycznej. Analiza obu form szablonowo pokazuje dynamikę i możliwości formułowania zachowań zbiorowych poprzez
sieć. Konfrontuje je z przykładem zjawiska sieciowej aktywności ruchów społecznych jakim jest cyberaktywizm.
Rozdział piąty kontynuuje analizę problematyki ruchów społecznych, tym razem w kontekście empirycznym.
Zaprezentowałam aktywności w walce o demokratyzację systemu politycznego, działania o charakterze
altergolobalistycznym, protesty antywojenne oraz wykorzystanie ICT w działalności ruchów radykalnych i
rasistowskich. Przytoczone szeroko przykłady Birmy i Meksyku są doskonałym przykładem skutecznej mobilizacji w
skali międzynarodowej, osiąganej poprzez tzw. efekt bumerangu, która bez ICT nie byłaby możliwa. Druga część tego
rozdziału to analiza sieciowej mobilizacji politycznej realizowanej przez inicjatywy obywatelskie. Chcąc wyodrębnić
ten wycinek aktywności obywatelskiej, skupiłam się na działaniach koreańskiego ruchu Rohsamo, pierwszej fazie
ukraińskiej „pomarańczowej rewolucji” i polskich protestach przeciw ACTA, co pozwoliło mi pokazać różne formy i
charakter działania inicjatyw obywatelskich. Opisane przeze mnie w pracy mechanizmy sieciowej mobilizacji
politycznej pokazują, że ICT są w różnorodny sposób wykorzystywane dla stymulowania zaangażowania obywateli w życie
publiczne. Udało się w tym zakresie osiągnąć obiecujące rezultaty i odpowiedzieć na zadane pytania badawcze i
potwierdzić hipotezę. nowe technologie mają znaczący „potencjał partycypacyjny” i mogą odegrać istotną rolę jako
czynnik stymulujący polityczne przemiany. Wyczerpująca odpowiedź na pytanie o warunki konieczne dla optymalnego
wykorzystania tego potencjału wymaga jednak dalszych badań. Trzeba w nich uwzględnić zarówno rolę instytucji
politycznych, jak i znaczenie czynników motywacyjnych, demograficznych czy społecznych. Przeprowadzona przeze mnie
analiza porządkuje podstawowe kwestie (wyszczególnienie typów mobilizacji i mechanizmów odpowiednich do każdego),
ale oczywiście nie odpowiada na wszystkie istotne pytania. Poza zakresem tematycznym mojej pracy pozostawało co
najmniej kilka istotnych problemów. Jak zwiększyć liczbę ludzi uczestniczących aktywnie w polityce? Czy nowe
technologie informacyjne i komunikacyjne włączają do polityki także grupy ludzi pozostające wcześniej na marginesie
życia publicznego? Od jakich czynników zależy podatność na działania mobilizacyjne realizowane przy pomocy nowych
technologii? Precyzyjne odniesienie się do tych i innych równie istotnych kwestii nie będzie łatwe. Bez próby
udzielenia odpowiedzi nie będziemy jednak w stanie ocenić czy elektroniczna demokracja to tylko publicystyczna
formuła czy termin opisujący realną przyszłość polityki. | pl_PL |
