| dc.description.abstract | Badania nad prasą i jej rolą społeczną, systematyczne analizy zawartości i jej czytelnictwa, a także śledzenie
zachodzących przemian na rynku prasowym nie są dzisiaj niczym nowym, bowiem komunikowanie się ludzi jest podstawą
istnienia i funkcjonowania społeczeństwa, a prasa stanowi istotny czynnik tego komunikowania. W ostatnich latach
obserwuje się narastające zainteresowanie przedstawicieli różnych dyscyplin polską prasą, badaniem nad nią, co
owocuje licznymi publikacjami czy też wystąpieniami na różnych konferencjach prasoznawczych. Wyniki tych
zainteresowań nie są zbyt dostępne szerszym kręgom czytelników. Małe nakłady materiałów pokonferencyjnych,
drukowanie niektórych w specjalistycznych, niskonakładowych czasopismach utrudniają dostęp do tych publikacji.
Ta okoliczność skłoniła mnie do przygotowania tomu studiów nad prasą XIX-XX wieku w Polsce, który też z pożytkiem
może być wykorzystany w pracy dydaktycznej ze słuchaczami studiów humanistycznych.
I jeszcze jeden osobisty niejako powód przedstawienia potencjalnym czytelnikom tego tomu studiów. Publikacje w nim
zawarte są wynikiem kilkuletniego okresu badań własnych nad wybranymi okresami i typami prasy. Usiłowałem rozpoznać
i opisać obszary rzadko objęte zainteresowaniem innych, penetrować tematy aktualnie pojawiające się w dyskusjach
związanych z transformacją ustrojową, a co za tym idzie z przekształceniami rynku prasowego.
W przedstawionym tomie przedrukowuje się rozprawy o charakterze historycznoprasowym, w których sięga się tematyką w
odległą przeszłość, a także artykuły, które początkowo były referatami na konferencjach naukowych; dla potrzeb
niniejszego tomu zostały rozbudowane lub uzupełnione. Tom otwiera syntetyczne studium poświęcone historii i
teraźniejszości czasopism pedagogicznych w Polsce, nie zawsze docenianych (nie doczekały się nawet oddzielnego
hasła w Encyklopedii wiedzy o prasie). Poddano oglądowi kilkaset tytułów czasopism pedagogicznych (ich ilość sięga
blisko 1000 tytułów), ukazano etapy ich rozwoju, aż po lata osiemdziesiąte naszego wieku. Uporządkowano też
problemy terminologiczne, przeprowadzono po raz pierwszy pełną typologię prasy pedagogicznej.
Z kolei trzy rozprawy poświęcono prasie lwowskiej. Wiedza ojej dziejach jest stosunkowo skromna, nie poświęcono
dotąd oddzielnie jej uwagi. Ogólne opracowania o prasie galicyjskiej czy też syntetyczne studia o prasie
dwudziestolecia międzywojennego zawierają wzmianki o prasie wydawanej we Lwowie, ale nie przynoszą danych o całej
panoramie tych periodyków, których ilość przed rokiem 1918 przekroczyła ponad tysiąc tytułów, a w okresie
dwudziestolecia międzywojennego we Lwowie ukazywało się 1090 tytułów prasowych w języku polskim i 402 tytuły w
języku ukraińskim. A były też periodyki mniejszości żydowskiej i niemieckiej. Spróbowano scharakteryzować rozwój
ilościowy i jakościowy w latach 1864-1928 i 1918-1939. Po raz pierwszy całościowo przedstawia się sytuację polskiej
prasy konspiracyjnej pod okupacją sowiecką i niemiecką we Lwowie. Żmudne kwerendy bibliograficzne, archiwalne,
rozległa literatura piśmiennictwa naukowego pozwoliła ujawnić szczegóły dotąd mało lub zupełnie nieznane.
Oddzielne miejsce poświęcono konspiracyjnej prasie na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939-1945, ukazujące
patriotyczny wysiłek mieszkańców Śląska i Zagłębia w organizowaniu podziemnych wydawnictw i działalności
propagandowej skierowanej przeciwko III Rzeszy w imię jedności tych ziem z polską macierzą.
Poważną część tomu zajmują studia o rozwoju prasy polskiej w Krakowie. Ukazano w nich miejsce Krakowa na mapie
prasowej polski po 1945 r„ warunki rozwoju krakowskich periodyków, ich statystykę i typologię, poddając
charakterystyce wybrane grupy tytułów prasy codziennej, czasopism społeczno-literackich i kulturalnych, naukowych i
popularnonaukowych Stanowi to pierwszą próbę syntetycznego ujęcia rozwoju prasy krakowskiej w latach 1945-1948.
Kolejne studium przedstawia zmiany w prasie krakowskiej w latach 1989-1993. Scharakteryzowano zachodzące zmiany w
wyniku przeobrażeń prawnych na podstawie nowego ustawodawstwa, ukazano przekształcenia własnościowe w mediach,
zmiany krajobrazu politycznego, burzliwy rozwój ilościowy gazet czasopism. Transformacja objęła zmiany
strukturalne, jakościowe i ilościowe, widoczna też stała się zmiana roli prasy, zmiana geografii wydawniczej.
Szczególną uwagę poświęcono prasie lokalnej oraz religijnej.
Ostatnią rozprawę poświęcono zmianom w prasie dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1989. Tu również
nastąpiły przeobrażenia jakościowe i ilościowe, uległy przekształceniu stosunki własnościowe, zmienił się krajobraz
polityczny, nastąpił dynamiczny wzrost ilości tytułów, wysokość nakładów. Odnotowano te zmiany, ukazując
jednocześnie zróżnicowanie tematyczne czasopism dla dzieci i młodzieży, które nie tylko opisują, ale i kreują nową
rzeczywistość, lansując określony styl życia i myślenia, postawy wobec świata. W okresie przekształceń tego typu
periodyków osłabiona została możliwość oddziaływania na strefę intelektualną, a spotęgowana - na sferę emocjonalną.
Przedstawiając czytelnikom tak zredagowany tom prac o różnych typach prasy, rekomenduję go w przekonaniu, iż może
zainteresować nie tylko specjalistów. | pl_PL |
