Użytkownicy systemów hipertekstowych : strategie poszukiwania informacji w edukacyjnym serwisie internetowym

Abstract

Internet zmienił świat. Zmiana ta, polegająca na powszechnym dostępie do informacji, okazała się na tyle istotną, iż już dziś mówi się o erze przedinternetowej i erze informacji (internetowej). Sieć globalna w wielu dziedzinach życia stała się pierwszym źródłem wiedzy. Stale rosnąca ilość zasobów informacyjnych w Internecie spowodowała, iż najtrafniejszymi określeniami, oddającymi jej specyfikę stały się pojęcia: ocean informacji, infostrada lub cyberprzestrzeń, zaś okres, w którym nastąpił raptowny wzrost owych zasobów zwykło się nazywać wiekiem eksplozji informacji. Inną zmianą wynikającą z pojawienia się globalnego systemu informacji jest możliwość dowolnego wyboru przeglądania dokumentów – niezależnie od porządku, w jakim są one przechowywane i udostępniane. Cecha ta jest charakterystyczna dla hipertekstu – systemu dokumentów (węzłów) połączonych linkami, filaru niezwykle atrakcyjnej usługi World Wide Web (globalna pajęczyna). Główną właściwością hipertekstu, przejętą także przez WWW, jest możliwość nielinearnego czytania poszczególnych dokumentów. Użytkownik (czytelnik) nie musi trzymać się porządku, w jakim zorganizowano strony. Wybiera linki do węzłów, które go interesują. Ta metoda odbioru tekstu kojarzy się raczej ze znajdowaniem drogi, zwiedzaniem lub odkrywaniem tekstów. Eksplozja informacji w Internecie przejawiała się przede wszystkim w powstawaniu nowych serwisów, katalogów i portali, z których każdy miał być lepszy od konkurencji. Po piętnastu latach od opracowania standardów WWW można ocenić, iż priorytetem nie jest już samo istnienie w sieci – na pierwszy plan wysuwa się jakość informacji, której konsumentem jest użytkownik, klient czy też gracz (Nicholas 2001). Wyobrażenie o milionach, może nawet miliardach dokumentów osadzonych w cyberprzestrzeni rodzi obawy przed zjawiskiem niekontrolowanego rozwoju informacyjnych śmieci, które Ryszard Tadeusiewicz nazwał „informacyjnym smogiem” (Tadeusiewicz 2002, s. 124). Problem odnalezienia konkretnej informacji, mimo powstawania nowych narzędzi wyszukiwawczych, nie zmalał, można wręcz stwierdzić, iż efektywność odnajdywania stron na zadany temat jest coraz niższa. Jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest niepewność, czy strony wskazane przez wyszukiwarkę wyczerpują zasoby informacyjne na dany temat w sieci. Eksploracja tychże zasobów postrzegana jest przez entuzjastów Internetu jako dostęp do niewyczerpanych źródeł, przez antagonistów zaś jako poszukiwanie przysłowiowej igły w stogu siana. Geneza badań użytkowników serwisów internetowych związana jest przede wszystkim z rozwojem elektronicznego handlu. Sklepy, banki, firmy telekomunikacyjne i wielu innych usługodawców rozszerzyło swoją ofertę z zamiarem pozyskania nowego źródła dochodów. Aby jednak czerpać zyski z tej, wciąż jeszcze nowej, gałęzi biznesu konieczne są badania sondażowe potrzeb i preferencji klientów, analizy profilów internautów, pomiar ruchu w serwisie itp. Na podstawie uzyskanych wyników konstruowane są dla konkretnej grupy odbiorców m.in. funkcjonalne systemy nawigacji, szata graficzna oraz specjalne usługi. Przykładem może być realizacja projektów przez Nielsen Norman Group (firmy projektującej serwisy sieciowe na bazie analizy zachowań użytkowników) dla znanych marek, jak np. IBM, Motorola i Visa. Metody i narzędzia badawcze stosowane do badań dla potrzeb komercyjnych mogą być zastosowane także w przypadku badania witryn o charakterze edukacyjnym i informacyjnym. W pracy tej autor przedstawi rezultaty badań mających na celu scharakteryzowanie strategii poszukiwania informacji przez użytkowników jednego z edukacyjnych serwisów internetowych z uwzględnieniem m.in. wpływu jego elementów składowych na zachowania wyszukiwawcze.