Problemy kultury w prasie konspiracyjnej w latach 1939-1945

Abstract

Badania nad prasą konspiracyjną wydawaną od 1939 do 1945 roku w ostatnich latach zaowocowały licznymi artykułami i opracowaniami. Można stwierdzić, iż rok 1967 zamyka pierwszy etap poszukiwań i objaśnień tego swoistego zjawiska, jakim niewątpliwie była prasa konspiracyjna wydawana przez polski ruch oporu. W następnych latach odnotowuje się wzrost tych badań. Obok historyków dziejów najnowszych prowadzili je historycy literatury i prasy. Inspiracją do kontynuowania badań była ogólnokrajowa konferencja w grudniu 1967 r. na temat: „Historia prasy polskiej a kształtowanie się kultury narodowej”. Poszerzyła się liczba publikacji omawiających powstanie i rozwój prasy konspiracyjnej w różnych regionach kraju czy też na całym obszarze okupowanej Polski. Pojawiły się też na rynku wydawniczym pozycje poświęcone prasie konspiracyjnej różnych ugrupowań politycznych. W rozważaniach przyjmuję, że prasa konspiracyjna wydawana w czasie drugiej wojny światowej spełniała różnorodne funkcje przypisywane prasie w ogóle. Analiza wybranych tytułów utwierdziła mnie w przekonaniu, że spełniała ona głównie funkcję informacyjną, ale była także instrumentem oddziaływania na opinię publiczną i kształtowania postaw, realizując tym samym szeroko pojęte funkcje wychowawcze. Prasa konspiracyjna nie tylko informowała społeczeństwo o polityce okupantów wobec ludności podbitego kraju, o działaniach na frontach, o polskim ruchu oporu, ale także podejmowała tematy, które inspirowały odbiorców indywidualnych i zbiorowych do kształtowania określonych zachowań. W tym celu redaktorzy pism konspiracyjnych wykorzystywali m.in. szeroko pojętą literaturę: poezję, pieśni żołnierskie i partyzanckie, humor, satyrę i reportaże.